A travèrs l'itinerari d'una familha mā’ohi pendent tres generacions, Chantal Spitz nos liura una cronica sens cap concession sus l'impacte de la colonisacion francesa d'aquesta tèrra e de la siá mar. 

Tra la debuta, lo legeire es acompanhat dins un viatge-capbussada al dintre de la tèrra e de l'èime mā’ohi. Chantal Spitz nos fa sentir fisicament la ligason eternala, a l'encòp instinctiva e soscada, qu'existís entre son pòble e sa tèrra. Mas coma tot país colonisat aquesta armonia de beutat se fa trencar en plen vam per la brutalitat de los que s'atribuïsson lo poder.

Sens s'imaginar çò qu'i trapariá, Tematua, lo paire, s'engatja ribon-ribaina dins l'armada francesa per anar far la guèrra contra Alemanha. Se'n tornarà aprèp annadas d'exili, ferit dins son arma. Capitarà de trapar lo bonur amb l'amor d'Emere e la naissènça de lors tres mainatges. Mas èra sens comptar sus la persisténcia del colonisaire que sempre pren sens jamai demandar res. Aqueste còp, serà l'installacion del centre d'experimentacion nuclear del Pacific, fabrica de la bomba atomica francesa qu'o bolegarà tot. La familha de Tematua serà expulasada del siu motu. Es dins aqueste contèxte que Terii, lo filh, rescontrarà Laura, tecniciana de l'armada francesa. Ambdós viuràn un amor intens, magic e dolorós, un amor absolut que pauc de monde tenon l'astre de conéisser.

 

Coma legeires occitans Chantal Spitz nos mena a soscar sus la nòstra condicion de pòble colonisat. La venguda dels franceses s'es faita i a mai de temps per nosautres mas la violéncia n'es la meteissa. La descripcion qu'ela fa del procèssus de deculturacion dels mā’ohi prendrà una valor dolorosa dins los nòstres còr. La ràbia, l'asserviment, l'abandon de l'identitat, la collaboracion tenon per nosautres un gost de çò conegut. Lo roman nos o fa aparéisser en plen lum perqué çò que prenguèt sègles ençò nòstre se passèt en qualques decadas en Porinetia. Amb clarvesença, justícia e justesa, sens jamai amalgamar las personas e lo sistèma, l'autora se revòlta contra l'imperialisme francés, en anar fins a criticar la mestissatge mā’ohi/francés dins los sius aspèctes mai avilissents.

Roman d'una femna, d'una mā’ohi que racontes e poesias s'i mèsclan, aqueste libre es un imne a la natura, als umans, a la libertat e a l'independéncia.

Òm ne sortís transformat, revoltat e desliurat. Mèfi: cap d'òbra!

 

Terric Lausa
 

-----

Libre escrit en francés: SPITZ Chantal. L'île des rêves écrasés. Au vent dels îles, Tahiti 2007, 209 paginas.

Revirada en anglés disponibla: SPITZ Chantal. Island of shattered dreams. Huia Books, Wellington (Nòva Zelanda) 2007, 164 paginas.