La publicacion de las òbras completas (nau volumes) deu landés Feliç Arnaudin (1844-1921) qu’estó ua vertadèira aventura per lo parc naturau regionau de las Lanas de Gasconha e las edicions Confluences de Bordèu. Uei, un libròt suus contes deu “folklorista” de La Bohèira (Lana Gran) que ven d’espelir mercés au linguïsta Joël Miró.
A començament de las annadas 1970, quan vinè de vàder lo Parc naturau de las Lanas de Gasconha, lo Feliç Arnaudin començava de sortir deu son purgatòri literari. Ja, a la fin de las annadas 1960, mercés sustot au felibre Adrien Dupin, quauques contes, cantas e arrepoèrs deu solitari deu Monge a La Bohèira (Lana Gran) èran estats publicats. Après, qu’estó la longa aventura de la publicacion de las “Òbras completas” deu bohèiròt, dont la calhiva-obrèira estó lo François Lalanne qui – fuelheton desconegut – s’i escadó tà sauvar e apielar los manescriuts esbarrejats deu “folklorista”. Que senhali d’alhors que, se voletz crompar los nau volumes de la colleccion editada per Confluences, n’i a enqüèra disponibles (contacte: maison deu PNR a Belin-Beliet, 05 57 71 99 84, o directament en çò de l’editor 05 56 81 05 54).
Linguïsta hòrt qualificat, lo Joël Miró, originari de Sent Sever, tribalhèt dab d’autes collègas, per méter au punt lo Diccionari gascon de la Gran Lana d’Arnaudin, a partir deus papèrs preparats mes jamei acabats per lo defunt Jacques Boisgontièr (1937-1998). Au parat d’aquera enterpresa lo Miró qu’enregistrèt Dauna Madeleine Dubrous, 86 primtemps adara, qui a tostemps parlat lo gascon de La Bohèira, Trensac e Comensac; exactament la lenga deu “Pèc” qui, ce disen, pedalava capvath carrejas e camins de la Gran Lana per fotografiar aulhèrs, paisanas, parcs o glèisas d’aqueras contradas perdudas. L’Eric Audinet, editor passionat qui, dab lo F. Lalanne, a reüssit a tenir la distància per har espelir aquera òbra tan abondosa, la vòu completar dab libròts d’accés mei aisit.
Enténer, escotar
Atau, l’avantatge deus “Contes bracs” es triple. 1) Que son acompanhats d’un CD on entenen la votz hòrt expressiva de la Madeleine Dubrous. 2) La transcripcion de trenta contes en grafia occitana normala, qui permet de tocar un public mei larg, adara mei anar en mei acostumat a l’escritura largament emplegada de la Mar Grana dinc aus Aups. Qu’ei personaument tostemps aregretat que lo defunt Boisgontier, totun hòrt competent en mestior de lenga occitana, n’avossi pas gausat hicar l’òbra d’Arnaudin en grafia normala, mentre qu’avè haut o baish traficotejat la pròpria grafia de l’escrivan deu Monge. Mes, rai! aquò qu’es lo passat. 3) Contes meravilhós, fantastics, religiós, istuèras de hatilhèiras o legendas: lo Miró hè véder, en 30 contes, tota la riquessa deu cabau amassat per lo vielh gojat de La Bohèira.
Que cau donc saludar aquera publicacion que serà utilizada, ne’n dobti pas guaire. Dens los cors de gascon que’s hèn tiçà tilà, que de mélher per enténer lo “parlar negue” (o néguer) de la nòsta còsta landesa deu Bòrn o de la vath de Lèira? Pedagòg, l’autor n’a d’alhors pas oblidat de hicar paginas instructivas sus la grafia e l’originalitat deu gascon néguer qui –se la memòria ne’m jòga pas un torn – es conservat sus un vielh 33 torns qu’avè preparat lo Fr. Lalanne; qu’i entenèvan la votz deu vielh Monicien, bordilèir de l’Arnaudin, e la de l’Adrien Dupin qui metèva un punt d’aunor a cantar en parlar néguer.
Joan Jacme Fénié
_____
ARNAUDIN, Feliç. Contes Brefs [causits per J. Miró, mei un CD]. Confluences, 2013, 135 paginas. 15 èuros.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Gascon maritime/ gascon negue? La còsta qu'a quauques cent quilomètres d'espandi, e donc que's cau pas estonar qu'i avossi diferéncias de lenga sus un tau espaci. Totun n'i a pas cap de dobte sus la hèita qu'èm de pertot hens lo parlar negue. Las grans diferéncias dialectaus : 1- lo parlar deu Bacin, 2- lo Born e lo Marencin ligats a la Lana, 3- lo Maremna, lo Senhans e lo parlar de Baiona.
Benlhèu lo mei marcat be serè lo parlar de Baiona dab lo Senhans. La question es : pr'amor Rectoran s'a batiat aqueth parlar lo parlar maritim? Se i a ua justificacion? N'ac credi pas guaire. Pensi que la denominacion mei pertinenta be serè : parlar de Baiona, tot simplament. Las caracteristicas d'aqueth parlar que son plan delimitadas dens l'espaci baionés. E lo gascon "maritim o baionés" va pas delà de Caberton/Tiròssa.
Qui mei es qu'èi dobtes serios suu gascon presentat peu Rectoran, qu'es probable lo miralh de la lenga qu'a audit dens la temporada, mès malurosament entecat tarriblament deu francés. Per aver dehenut un temps los gallicismes -malautia vergonhosa de l'occitanisme- ce disèn los nòstes sabentasses, criticarèi pas mei qu'aquò.
Per acabar en sorriser, dirèi que çò qui es mei maritim hens lo gascon que son los noms de peishs de de crustacèus. Qu'avi estudiat aqueth vocabulari ictiologic, e çò qui m'avè mei estonat qu'èra la coheréncia sus tota la còsta d'aqueth vocabulari, çò miraclos quan pensam las dificultats de carrei e de circulacion sus la longor de l'espandi.
Encoratgi Castèths a trobar pro de capborrudèr entà anar au cap d'un diccionari deu parlar negue, qu'avi pensat de har, e puish....
Pilkinussijistas, vai! Aprèp los inspectors d'academia e los rectors se faran un plaser de dire que cal pas despensar de dardenas per lo patés!
Tà jo, lo gascon maritime qu'ei negue deu Baish Ador dinc a las Lanas girondinas e lo gascon negue qu'ei maritime pertot. Las duas expressions que son sinonimas hens lo men gascon. Qu'as rason de notar Rectoran que l'emplega per designar lo gascon deu baish-ador, certàs, totun qu'oblidas Moreau, eth, que l'emplega per designar lo gascon girondin (cf. dictionnaire deu gascon maritime).
#6 "Vertat, qu'i a quauques diferenças hen lo gascon maritim." "Gascon maritime", entà jo, que vòu díser lo gascon descriut per la gramatica de Rectoran. Autament, qué ? Har anar lo gascon maritime dinc au Verdon ? Mes alavetz, n'a pas mei nat sens au punt deu vista lingüistic.
"E qu'i a mé de pensadas contructivas que de criticas òrbas..." Que jutgi l'arbe au frut.
Ua metòda per apréner lo gascon negue qu'es hòrt importenta. Qu'i tribalhi en partins deus condes d'Arnaudin mes e'm pensi que'm carra anadas per ne har quauquarré. Malurosament, qu'èi lo sentit aqueth parlar, au sens dialectau, qu'es quasi mort. Pèrta deu preterit, deu subjonctiu passat, de le sintaxa... per los dont ne parlan ! Autament, lo vuit...
Vertat, qu'i a quauques diferenças hen lo gascon maritim. Arnaudin qu'ic avè dit e lo Halip Lartiga qu'ic a tornat muishar. Lo parlar deu Maransin qu'es un chic diferent deu parlar de le Gran Lana (percé qu'es atau que's dit...), que s'aprèssa mé deu canon gascon (de véder le gasconitat de l'ALG). Totun, qu'i a hòrt ua gran similaritat sus de'queth maine.
Après, Gerard Loison que produsís quauquarré, e aquò cada semana. Sus lo son blòg. E aquò, que hèi víver lo gascon e donc l'occitan. E qu'i a mé de pensadas contructivas que de criticas òrbas...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari