Aqueste roman qu’a per quadre lo Lemosin rurau de la segonda mieitat deu sègle XIX: qu’avem ací, se voletz, un roman paisan, puishque la màger part deus sons personatges e son paisans o maçons d’aqueths qui lo Lemosin enviava tot an tà París e qui tornavan tau país passar l’ivèrn dab la lor familha. N’anetz pas créder, per aquò, qu’ajam ací un roman inspirat per aquera mena de maishanta literatura felibrenca a la quau an arcastat, mantun còp, d’idealizar la vita rurau. Que con·hessi qu’èi cranhut, a un moment deu roman, ua devira qui anèsse dens aqueth sens. Mes aquera vita marcada peu fatalisme on lo destin de la persona ei mercat a l’avança n’ei pas la qui apèra a Naneta Cledaire, lo personatge centrau deu roman. Hilha d’un tisnèr qui ne la pòt pas neurir per’mor que passa mei de temps a l’aubèrja qu’au telèr, Naneta qu’ei plaçada mainada dens ua familha de paisans, los Fauchadors, entà i har l’aulhèra e ajudà’us dens los tribalhs de tot dia.
 
Qu’ei entà l’autor lo parat de descríver longament la vita d’autes còps en çò deus paisans, sustot quan Naneta Cledaire e passa de la familha Fauchador, qui ne la pòt pas mei neurir per’mor qu’a devut arrecaptar ua vielha parenta, aus Manherauds. Roland Berland que s’ei documentat d’ua faiçon precisa sus çò qui èran los tribalhs agricòlas abans la modernizacion e que’us sap restituir en detalh shens avejar lo lector de uei lo dia. Qu’evòca tanben las credéncias d’aqueths paisans lemosins: los encantaments qu’existeishen e Loïsa Fauchador que va trobar un esconjuraire entà’u demandar de’n lhevar un; e los personatges, qui an ua paur terribla deus lops – ua paur justificada, que se n’i ved enqüèra en Lemosin ad aquera epòca – que creden tanben, solide, aus leberons.
 
Aqueths paisans n’aiman pas a Piere Belòni, lo “lop” deu títol, per’mor que lo mistèri e l’agolòpa: arrés ne sap d’on sòrt, qu’ei mei gran e mei hòrt que los autes òmis, ua partida de l’annada que hè lo maçon a París (com tant d’autes lemosins de Hauta Viena e de Cruesa), e com tots los maçons lemosins qu’a aprés a léger e que hè mustra d’ideas qui ne son pas briga las d’aqueth monde paisan; que disen d’eth que las soas granas dents totas blancas e son caishilas de lop e Loïsa Fauchador que l’acusa d’aver en·hadat lo lor ben!
 
Piere Belòni que segueish de luenh, en uglant a la faiçon deus lops, la noça de Naneta Cledaire e Tiene Manheraud, e tots qu’an paur que s’i passe quauquarren. Per’mor que Naneta ei estada amorosa de Piere, e eth que l’avè prometut de la viéner cuélher entà’s maridar quan tornèsse de París, per Marteror com tot an. Mes n’ei pas viengut… Ailàs! Piere qu’ei impulsiu e violent e que l’an hicat en preson per aver atucat un contramèste. E va tornar, ce s’a demandat Martina? Marteror qu’a passat, puish Nadau e Cap d’An, e jamei nat Piere. Naneta alavetz que s’ei decidida a’s maridar dab Tiene Manheraud, un camatòrt guaire graciós, “drin ors” ce disen, en fèit un mahutre qui a tractat a Naneta com un objècte…
 
Ad aqueste punt deu prosei, ua devira “felibrenca” n’ei pas mei possibla, e que’vs dèishi descobrir quin se feneish aqueste roman. Qu’avem ací ua òbra hòrta, de las qui cau léger, simplament, per plaser e entà conéisher ua grana òbra de la literatura occitana deu sègle XX. Qu’ei de dòu har qu’aqueste libe non sia pas estat briga difusat hòra deus abonats de la defunta revista La Claulemosina e de la libraria occitana de Limòtges: que se n’ac vau de’u léger. E que ns’auré agradat de conéisher a Roland Berland, suu quau n’avem pas ací nada indica biografica ni bibliografica! Que devi díser tanben que me n’èi vist dab lo ric vocabulari d’aqueste roman, e que hè dòu que lo lexic ne sia pas pro consequent entà perméter ua lectura aisida deu libe aus lectors non-lemosins: Lo lop seguia la nòça qu’ei shens contèsta un libe qui’s merita d’estar conegut e lejut de l’un cap a l’aute de l’Occitania.
 
 
 
 
Eric Gonzales
 
 
 
 
_____
BERLAND, Roland. Lo lop seguia la nòça. La Clau lemosina, n° spécial, 1988.