Nosautres occitans sabem qu'Euròpa es pas entierament descolonizada. Es una situacion que vivèm cada jorn. Islàndia, lo nòstre vesin septentrional es estada una colònia danesa fins a 1944, data qu'obtenguèt l'independéncia dins l'encastre d'un procès totalament pacific e democratic. Segurament, lo reialme de Danemarc, que non es pas presonièr dels sius sòmis-malsòmis de "grandeur", foguèt pas tant endolentit coma o son d'autres estats per far progressar l'idèa dels dreits del pòbles a dispausar de se.

 

Mas se lo sègle XX faguèt tornar l'independéncia e lo regime republican a Islàndia, cal saber qu'aqueste país tot al fial de la siá istòria patiguèt de totes los malastres que se pòdon concentrar sus una meteissa tèrra: famina, epidèmias, guèrras, pauretat, exili, dependéncia, pèrda de l'orgulh, colonizacion dins los sius aspèctes mai òrres.

 

Halldór Kiljan Laxness (1908-1998), prèmi Nobel de literatura, es l'escriveire islandés mai conegut e apreciat tant al dintre qu'al defòra d'Islàndia. Son cap d'òbra es lo roman triptic La campana d'Islàndia paregut entre 1943 e 1946.

 

Aqueste roman, que se passa al sègle XVIII, seguís la trajectòria de tres personatges màgers. 

 

Jón Hreggviðsson un pagés crèba-fam, un paucval totjorn lèst a perpetrar qualques ladrariás o qualques irreveréncias es comdamnat a mòrt al siu país. S'enfugís cap a Copenaga per ensajar d'obténer la gràcia del Rei. En Jón non sap pas legir. Totun, coneis per còr centenas de poèmas, de cants, de rimas de la vièlha Islàndia. Representa lo costat sotmetut e esquinchat del siu país, mas  tanben e sustot lo costat revoltat e optimiste. Jón es lo fosilh, sempre tustat, jamai tuat. Es lo pòble islandés dins la siá fòrça fisica, dins çò instinctiu e sustot çò liure.

 

Arnas Arnæus es un universitari islandés "danisat", apassionat per la literatura nordica antica, que vira per Islàndia tota en cèrca de vièlhs pergamins, de vièlhs tèxtes e joièls literaris amagats dins las bòrdas del país, dins los galatasses, jols matalasses de la populaça de la siá iscla. Representa la fòrça intelectuala de son país, la casta sotmetuda al colonisaire mas espiritosament independenta.

 

Snæfríður Íslandssól es la dòna-elfa, trista en coble, mas enamorada d'Arnas que non la prendrà pas, blanca de pèl e de ment, eternala. Es l'Islàndia de la sensualitat, de çò magic.

 

Lo raconte qu'en Halldór Laxness no fa de la vida d'aquestes personatges nos esmòu e nos revòlta fins a las tripas. Quina epòca terribla qu'aqueste sègle dins aqueste país!  La glèisa e los colons daneses i agafavan, condamnavan e executavan monde en un virar d'uèlh per gaireben pas res. La possession d'una cordeleta fasiá ric un òme. Vendre peis al vesin del vilatge d'a costat menava als crotons de Copenaga per aver pas repectat la lei sul monopòli del comèrci. Lo legeire occitan se poirà pas empachar de far un transferiment geografic mai al sud, cap a Occitània: cada linha  d'aqueste roman nos evocarà los patiments nòstres tot al fial de la nòstra istòria.  Jón Hreggviðsson es lo nòstre Joan-Petit, lo nòstre Joan-l'an-prés e Joan Cavalièr. Arnas Arnæus es lo nòstre Francesc Rainoard, lo nòstre Mistral o lo nòstre Palai. Snæfríður Íslandssól es la nòstra Maria Durand, la nòstra Mirelha o la nòstra Flamenca. Lo monopòli del comèrci es la nòstra gabèla. Los daneses son los nòstres francimands.

 

Es aquò l'escomesa que remportèt en Halldór Laxness: en parlar del siu país a un moment precís tòca a çò universal. Nosautres occitans serem prigondament pertocats per aqueste viatge islandés a l'encòp luènh e al dintre de la nòstra occitanitat.

 

Legeires occitans, somiarem tanben qu'aquesta libertat, aquesta independéncia tant ferotjament volguda pels personatges del roman e obtenguda dos cents ans mai tard, prefiguren un avenidor islandés per Occitània.

 

 

Terric Lausa

 

 

 

 

Revirada en francés: LAXNESS, Halldór. La cloche d'Islande. Flammarion, 1998, 510 paginas

 

Revirada en castelhan: LAXNESS, Halldór. La campana de Islandia. RBA Libros, 2011, 448 paginas