Eric Rolet, coma maites occitanistas, es un intervenent cultural multicarta. Un valent actor de la cultura occitana. L’ai plan conegut dins las annadas 1980 coma responsable del sector animacion de l’Institut d’Estudis Occitans. S’entrachava alara d’organisar e d’animar de colonias de vacanças en lenga nòstra. Es musician, cap de fila del grop bordalés Gric de Prat. D’un biais general es animator cultural dins lo parçan de Bordèu e de Gironda. Mas de longa s’interessèt a la cultura populara gascona dins sa globalitat. Fa mai de trenta ans que ramosa observacions e testimoniatges dins aqueste domèni. Tre las annadas 1980, fasiá ja de collectatge. Es un artista mas tanben un scientific seriós que trabalha menimosament. Un cercaire de fons, e pas sonque per çò que va fins al fons de las causas, mas tanben per çò qu’òbra sul una longa estirada de temps.
 
Aqueste obratge Cultura e musica popularas en Gasconha es lo ramonsament e l’analisi de totas las donadas recampadas en un trentenat d’annadas. Totes los sectors de las activitats socialas e culturas i son espepissats: las tradicions popularas tocant lo trabalh e los lésers, l’usatge de la lenga, los contes e racontes, las practicas musicalas e l’estudi dels divèrses instruments utilisats, etc...
 
Los testimoniatges de las gents que vivon o an viscut la tradicion son nombroses. Fan la matèira de l’obratge. Son aquí per atestar de la prigondor de la recèrca. La bibliografia comunicada, plan fornida, marca tanben lo seriós sus laquala s’apieja l’analisi. Tocant lo terren geografic de la recèrca etnografica, Eric Rolet prenguèt l’airal gascon dins sa totalitat, çò qu’es pas evident quand òm coneis l’espandida bèla del país. De costuma, los etnomusicològues trabalhan sus un sol sector de l’activitat cultura e sus un airal plan mai redisit. Far l’escomesa de voler estudiar Gasconha tota èra coratjós, mas la matèira recampada li permetiá aisidament d’o far.
 
Dins lo còs del volume, Eric Rolet escalcís lo biais que foguèt lo seu per espleitar scientificament çò que demòra de la cultura populara en Gasconha. Nòta, contreitament, que la situacion de las practicas culturalas especificas son a s’escafar en Gasconha coma dins lo demai de l’airal occitan e, al delà, europèu. Aquò’s degut, plan solide a las mutacions tecnologicas successivas. Mas tanben, per çò que tòca a la situacion gascona, a la politica d’assimilacion forçada impausada per l’imperialisme jacobin. Los ussards negres de la republica francesa, amb una gendarmariá dins cada caplòc de canton per lor far prodèl se necessari, an impausat lo francés per la terror. D’unes mancaràn pas de trobar lo mot de “terror” exagerat. Vegem: “A l’escòla èrem punits tre que parlavem gascon. Lo meu cosin Bernat es estat abalit per sos grands-parents, sabiá pas parlar que gascon. Quand arribèt a l’escòla disiá a la mèstra: Pòdi anar far pisson? Ela li respondiá: Aniràs far pisson quand parlaràs francés. E el se fasiá dessús, lo paure!”. Eric Rolet nos balha a legir aquel testimoniatge qu’Elieta Dupouy faguèt, a Belin e Beliet, exactament lo 19 de febrièr de 2004. Seriá pas aquò de maltractança? Pas besonh d’aver fach cinc ans de psicologia per afortir qu’aquò’s traumatic. E se la semantica pòt encara voler dire quicòm cal ben admetre, jos pena d’èsser incapable de percebre la realitat, e doncas d’èsser fòl, que l’eradicacion de l’occitan s’es facha, e se perseguís, per la terror.
 
Demest lo material etnografic abondós que clau lo libre, cal notar la riquesa de l’iconografia. Sovent una fotografia ven completar e renfortir un testimoniatge o una analisi. Qualques còps, tanplan, l’illustracion grafica, pòrta mai que non pas lo tèxte. Ven indispensabla quand se tracta de la descripcion dels instruments tradicionals de musica.
 
Ieu, soi malaürosament pas musician e confessi saber pas legir la musica. Pasmens, los musicians qu’auràn lo bonaür de legir aquel libre auràn tanben l’astre d’i trobar un fum de particions acompanhadas dels tèxtes d’unas cançons. Un element de mai que fa la preciositat de l’obratge e demòstra l’engèni de son engimbradura.
 
Se lo libre es la resulta d’un trabalh etnomusicologic irreprochable, per contra i auriá a dire tocant a l’analisi de l’evolucion de la cultura occitana facha per Eric Rolet. Me sembla que, coma totes los intellectuals occitan, fa tot çò que pòt per refusar de veire que lo problèma de la substitucion d’una lenga/cultura per una autra –pertot dins lo monde– es un problèma politic. E mai se tot al long de l’obratge l’autor plora sus fach que la degradacion de la cultura gascona es la consequéncia de l’impausicion forçada del francés a l’escòla, de la difusion radiofonica infligida en francés e de l’aparicion de la television matracada en francés; aquò l’empacha pas d’afortir dins l’introduccion que tocant l’entitat “Gasconha”, “Se tracta pas que d’un concèpte blosament cultural que son unitat repausa, abans tot, sus la lenga”. En contradiccion amb çò escrich dins l’introduccion, podem trapar qualqu’ unes de sos planhiments exprimits dins sas conclusions: “A l’envèrs de l’istòria basca, catalana o galesa, cap sentiment nacional o etnic an pas pogut prene en carga la defensa de la lenga gascona”. S’es vertat que pertot en Gasconha e dins lo monde l’evolucion d’una societat rurala d’autosufiséncia cap a una societat d’agricultura intensiva a fach desaparéisser fòrças practicas e tradicions culturas; ne demòra pasmens que Catalonha e lo Bascoat an tanben viscuts aquela mutacion sens perdre ni lor lenga, ni la sardana, nimai la pelòta basca. L’explicacion n’es tot simplament que nòstres vesins an pas fach mina d’ignorar que lor existéncia èra una question politica primordiala. D’efièch, l’escòla, la ràdio e la television en occitan, aquò’s una question politica e unicament politica.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 
 
_____
ROULET, Eric. Culture et musique populaires de Gascogne. Edicions Pyremonde, 2005. 150 paginas.