Maurici Magre (Tolosa 1877-Niça 1941) foguèt un dels primièrs escrivans occitans d’expression francesa a escriure de romans nacionalistas. A ma coneisséncia, solament Frederic Solièr s’i ensagèt abans el. D’aquesta mena de roman, Maurici Magre n’escriguèt almens dos: Le trésor des albigeois e aqueste qu’ensagi de vos presentar d’uèi. L’autor foguèt conegut tre la fin de la guèrra 1914-1018 coma poèta, mas subretot coma autor pel teatre. Sas pèças foguèron jogadas dins las salas mai bèlas d’Occitània e de França. Damatge que Maurici Magre aguèsse pas jamai fach lo pas de la lenga. La coneissiá, fa pas de dobte, mas de son temps coma del nòstre, la pluma occitana aviá pas jamai fach bolhir cap de topin. Lo que voliá viure de son art, e èra son cas, començava amb lo francés puèi ne sortissiá pas.
 
Aquò empachèt pas l’autor tolosan d’aver agut un sentiment nacional occitan. Aprèp Lo tresaur dels albigeses, aqueste obratge n’es tornarmai la pròva. Sens voler completament desvelar lo contengut de l’òbra, podem, ça que la, dire que lo personatge central es, ni mai, ni mens, escudièr de Raimond VI, comte de Tolosa, sobeiran d’una brava part d’Occitània. Mas mèfi! Pas un escudièr quin que siague: se tracha de lo que tuèt Pèire de Castelnòu, lo legat del papa. Ja, aquela causida, aquela postura d’escrivan, a una significacion importanta. Exprimís la volontat de balhar la paraula als oprimits: Mon sang ragèt sus las emparas de totas las ciutats assetjadas, dins totes los camps ont los Occitans an luchat per l’independéncia de nòstre país. Ragèt de bada que mon país es estat vencut, ja que Tolosa es somesa a un senescal del rei de França e a d’inquisitors del papa. Mas regreti pas res.
 
De tira, Maurici Magre se pausa en avocat de la causa occitana, contra la glèisa papista e contra l’imperialisme francés. Se met dins la pèl d’un jove occitan sobeiranista e faidit que va agir de son sicap. D’efiech, lo jove escudièr, dins lo roman, tua lo tiran eclisiastic dins l’esquina del comte. Raimond VI es mes davant la facha complida. D’alhors, una de las tèsis dels istorians suputa que las causas se poguèron passar atal e qu’efectivament lo comte èra pas al corrent. Pasmens, per ne tornar al roman, l’eveniment passat, lo comte saurà qual faguèt lo còp. Mas jamai ne parlarà pas al jove, nimai li’n farà pas repròche. Malgrat las consequéncias politicas tarriblas engendradas per aquel acte de resisténcia, Raimond VI ne voldrà pas jamai al jovent. Al contrari, lo farà cavalièr.
 
A travèrs son pròpri imaginari, Maurici Magre se congosta de nos ramenar a n’aquel tarrible periòde de nòstra istòria nacionala. Sa posicion d’autor de ficcion li permet de daissar anar son imaginacion creatritz tot en demorant dins los ralhs de la realitat istorica. N’aprofiècha per engrunar de sucre sus l’esquina dels franceses, çò que, a l’analisi dels eveniments, es la mendre de las causas. Pasmens, tornem-o dire, se tracha aquí d’un roman istoric que pega a l’estat de las recèrcas al moment ont foguèt escrich. Ne vòli per pròva que retracha lo personatge del comte de Tolosa coma qualqu’un que de longa agèt de dificultats per prene decisions e s’i téner. Per tot dire foguèt un marrit politician. A voler nadar dins totas las direccions a l’encòp acabèt per s’entremesclar los membres e se negar. Es çò qu’arribèt al comte amb totas las consequéncias que sabem per nòstra nacion.
 
Per çò qu’es de la pròsa de Maurici Magre, es druda sens èsser subrecargada. Engatja pas que ieu, mas pensi que foguèt un dels primièrs escrivans a modernizar la pròsa francesa. Emplega unas frasas cortetas clausent caduna son pes de sens. Son de frasas cortas e sarradas. Fa una lenga de bon legir. Ne soi quitament a me demandar s’es pas de mercés a son occitanitat fonsa que poguèt atal melhorar lo francés literari. Una literatura francesa fins alara pesuga, carrejada per una escritura non mens faissuga. Dins d’unes autors del sègle XIX m’es estat donat de tombar, sens exageracion, sus de frasas que fasián un quatren de pagina.
 
Ausissi sovent dire, dins lo mitanet minhard de la literatura nòstra, que nos manca los grands classics de la literatura mondiala en occitan. E mai aquò es una vertat que fa fraita. Pasmens pensi d’en primièr a la necessitat de revirar (dins l’accepcion primièra del vèrbe) en lenga nòstra los autors occitans qu’escriguèron en francés. Maurici Magre ne fa partida. Seriá justícia a rendre a l’autor. A mon vejaire i a urgéncia de tornar al pòble occitan, dins sa lenga, son dos libres que son lo que n’es question presentament e tanben, coma assenhalat pus naut, lo Le trésor des albigeois. Son doas òbras majoras qu’aflatan, se que non encoratjan sanitosament lo nacionalisme occitan que, siá ditz en passant, n’a plan de besonh.
 
Aquel roman es un epopèia eroica, mas pas sonque. L’autor i descriu lo coratge, l’abnegacion dels uns, mas tanben la coardisa e la mesquinariá dels autres. E cal pas creire que lo camp dels occitans siá estat esparnhat per de comportaments de traison o de cobesiá; luènh d’aquí! Maurici Magre s’agrada, dins lo tractament d’unes personatges plan sentits a desvelar, quand aquò ne vira, la grisalha puslèu sorna d’unas anmas umanas.
 
Aquel libre de capas e d’espasas fa pensar, per planes costats, a la trilogia escricha per Frederic Solièr a la fin del sègle XIX (Lo comte de Tolosa, Lo comte de Fois, Lo vescomte de Besièrs). Cal, ça que la, notar que l’un coma l’autre dels autors retrachan los meteisses eveniments istorics e que totes dos se plaçan naturament del costat de las victimas.
 
Se coma ieu avètz ja legit aqueste libre fa qualques decennias, alavètz, aurètz plaser a lo tornar legir. S’avètz l’astre d’èsser pro jove per l’aver pas encara dobèrt, lo vos aconselhi. Ne serètz pas decebuts. Bona legida.
  
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 
_____
MAGRE, Maurici. Le sang de Toulouse. Edicions Marabout, 1978. 280 paginas.