Lo partit independentista d’esquèrra Tavini Huiraatira a emportat lo segond torn de las eleccions territorialas de la Polinesia Francesa, tengudas aquesta dimenjada, amb mai del 44% dels vòtes. La segonda formacion es estada l’autonomista centrista del president sortent, Édouard Fritch, Tapura Huiraatira, amb un pauc mai del 35% dels vòtes, e la tresena es l’autra lista autonomista, A Here, amb environ lo 17%.

Lo ministre de l'interior, Gérald Darmanin, confirmava ièr a miègjorn lo resultat sus Twitter del temps que lo cap de La França Insomesa, Jean-Luc Mélenchon, felicitava Oscar Temaru e Moetai Brotherson per la victòria.

De son caire, Temaru a dich net e clar que son eleccion fariá pas recular son combat per l’independéncia: “Los dreches de sobeiranetat e de proprietat devon revenir als polinesians”.

Aqueles resultats electorals pòdon venir una cachavièlha pel president francés, Emmanuel Macron. Lo cap de la formacion ganhaira, Oscar Temaru, a dich qu’a idèa de convocar un referendum per decidir de l’avenir politic de son país: contunhar dins l’estat francés o venir independent.

Dins las darrièras eleccions legislativas de l’Assemblada Nacionala francesa, arunan, se passèt quicòm d’insolit: los tres deputats de la Polinesia Francesa èran de Tavini Huiraatira, mentre qu’en 2017 aquel partit n’aviá obtengut un pel primièr còp. A aquel moment, Temaru avisèt que solament l’independéncia resolveriá los problèmas del territòri.

Temaru a durcit lo ton de son discors aquestes darrièrs meses e a dich que las eleccions devián èsser compresas coma un referendum d’independéncia. Abans las eleccions, diguèt qu'en cas de victòria vesitariá los estats vesins del Pacific e las Nacions Unidas per s’assegurar de lor sosten. Remarquèt tanplan que i aviá ja de precedents d’estats, coma Kosova e Vanuatu, que prenguèron l'independéncia sens far cap de referendum.

Cap istoric de l’independentisme

Oscar Manutahi Temaru (Faaa, Tahiti, Illas de la Societat, 1944) es filh de paire tahitian e de maire originària de las illas Cook. S’engatgèt en 1960 dins la marina francesa e luchèt en Argeria pendent sa guèrra d’independéncia. A son retorn a Tahiti en 1972, comencèt de trabalhar dins lo servici de doanas.

Lo 20 d’abril de 1977, influit per Jean-Marie Tjibaou, futur fondador de l’FLNKS, creèt lo Front de Liberacion de Polinesia (Tāvini Huira’atira nō te Ao Mā’ohi, Servir lo pòble del país Mā’ohi), partit politic independentista. Elegit cònsol de Faaa en 1983, venguèt lo critic pus important de la gestion per Gaston Flosse del govèrn autonòm de la Polinesia Francesa. A las eleccions legislativas de la Polinesia Francesa de 1986, son partit obtenguèt dos deputats, qu'aumentèron a 4 en 1991, a 11 en 1996 e a 13 en 2001.

En 1995, dirigiguèt las manifestacions contràrias als assages nuclears franceses de Mururoa. Après divèrsas temptativas, venguèt president del govèrn autonòm en 2004, mas lo mandat durèt solament qualques meses car rescontrèt una granda instabilitat politica dins aquela collectivitat nomenada d’otramar per l’estat francés . Una mocion de censura favorida pel pas d’un membre de son partit devèrs a l’oposicion provoquèt lo retorn al poder de son adversari, Gaston Flosse, en octòbre de 2004, amb lo sosten arderós del govèrn de la metròpoli qu'aviá mesestimat ostensiblament Temaru pendent sos meses a la direccion de l’administracion autonòma polinesiana.

L’afar foguèt portat en justícia, qu’anullèt los resultats de la circonscripcion electorala de las Illas del Vent. Aquí, las nòvas eleccions fachas lo 13 de febrièr de 2005 donèron un trionfe pus larg als partisans de Temaru, que venguèt tornarmai president. Pasmens, una mocion de censura presentada per l’oposicion e aprovada per l’Assemblada, provoquèt que Temaru foguèsse remplaçat per Gaston Tong Sang al cap del govèrn autonòm a la fin de 2006. En setembre de 2007 foguèt elegit tornarmai president de la Polinesia Francesa, mas lo 23 de febrièr de 2008 perdèt son mandat encara un còp en causa de Gaston Flosse, mas foguèt elegit president de l’Assemblada de la Polinesia Francesa, e demorèt dins aquela carga fins a l’11 de febrièr de 2009, quand foguèt tornat elegir president de Polinesia, mas tornarmai lo mandat li escapèt après una mocion de censura lo 24 de setembre de 2009.

Un territòri que l’estat francés nomena d’otramar

La Polinesia Francesa (Pōrīnetia farāni en tahitian) es un ensems d’archipèlas de la Polinesia meridionala que forman un territòri d’otramar francés. Dempuèi l’an 2004, la Polinesia Francesa es un país d’otramar, reglamentat per la lei organica 2004-192, gràcias a la quala benefícia d’una granda autonomia politica. L’administracion de las foncions de govèrn (defensa, polícia, justícia, clavariá) es garentida per l’estat francés, representat localament pel Naut Comissariat de la Republica. Lo francés es obligatòri en aqueles servicis, mas dins la justícia, las leis e las senténcias pòdon èsser dichas en reo mā’ohi (ensems de las lengas polinesianas) amb una traduccion en francés. En mai d’aquò, s’es organizat l’ensenhament de las lengas autoctònas (tahitian, mangerevian, tuamotuan, marquesian) dins totas las estructuras escolaras e universitàrias.

La Polinesia Francesa manda tres deputats a l’Assemblada francesa e elegís una Assemblada locala de 57 membres, amb un president elegit cada cinc ans per sufragi universal dirècte.