Analisar la situacion de la lor lenga, los occitans qu’ic saben plan har. Mes, après los debats, sus qué desbocan las batalèras?

Promessas e paciéncia. Dab l’estiu, los hestenaus au torn de la lenga nòsta ne mancan evidentament pas. La 5u edicion de l’Amassada de las Lengas de França se debanarà a Lengon (Grava) lo diluns 22 de julhet. Aqueth forum qu’es pilotat per lo Patric Lavaud dont saben l’estacament a la lenga nòsta. L’amira d’aquera amassada, ce ditz lo programa  (de consultar sus www.nuitsatypiques.org), qu’es de har lo bilanç de las mesuras deu govèrn actuau per las lengas qu’apèran “regionaus”.  Que triga a tots de’n saber mei, d’efèit. La lor plaça vertadèra, per exemple, dens la Lei d’Orientacion e de Programacion per la Refondacion de l’Escòla de la Republica,  e sustot a perpaus deu ròtle deu Comitat Consultatiu per la Promocion d’aqueras lengas… Qu’i analisaràn tanben los blocatges politics, ideologics e institucionaus qui hèn trabucs tà las politicas publicas per “resocializar” aqueras lengas. E ben, hòu, quau programa!
 
Com a l’acostumada, bèth monde qu’i seràn: dus deputats (M. Faure, P. Molac), un conselhèr regionau (D. Grosclaude), un istorian cercaire a la Sorbona (François Durpaire), un magistrat (Yvon Ollivier), un aute jurista especialista de las questions linguisticas (Fernand de Varennes), representants d’associacions bretonas o bascas… Logicament, dens un país normaument constituit, ua amassada d’aquera traca seré completament inutila. Tolerància, arrespècte de las diferéncias —estossin linguisticas— e promocion intelligenta deus nòstes eretatges culturaus barrejats, vertadèra especificitat de l’Exagòn e deus sons confètis d’empèri coloniau, non deverén pausar nat problèma.
 
Egau, d’ua campanha electorau a l’auta, los elejuts, mei particularament, quan pujan a l’escalòt, a París, que vaden sobtament oblidós. Las promessas, com ic saben  adara — qu’estó mantun còp demostrat—, engatjan sonque los qu’i creden... Lo “mensh piéger de tots los regims”, la democracia, muisha sovent los sons limits. Qu’es estonanta, solide, aquera tendéncia a vàder shord. Lavetz, com ic disen, los lengadocians, que cau tostemps “butar a la ròda”; comprenetz: contunhar de possar l’arròda pesuga, de desplaçar las pèiras que barran lo camin cap a l’arreconeishença e a la dignitat.
 
Atau, que van enqüèra enténer los planhs deus uns, los espèrs deus autes, las bonas paraulas d’un o dus representants deu pòble, las anecdòtas ligadas a las palinodias costumèras (multiplicacion de las comissions, deus conselhs, de las consultacions, de las proposicions de lei e autes emendaments). Qu’es un art deus grans de saber negar lo peish o de har en semblants de mestrejar la veishiga hangosa com sus un terrenh dens las bartas après los aigats. Qu’ic saben, l’accion politica es un art dificil, conhit de trabucs e camaligas. Mes aquò hè pensar au títol d’ua cançon ben oblidada d’un joene grop bearnés que frequentava los emponts a la fin de las annadas 1970: “Au cap de la paciéncia”… Qu’i èm bèthlèu arribats.
 
 
“Quousque tandem” e Confuci
 
“Dinc a quan”, d’efèit, e va durar aquera situacion?  Fin latinista, lo Maurici Romieu, capdau de l’Escòla Gaston Fèbus, cita Ciceron (debut deu permèr discors davant lo Senat e Roma contra lo Catilina, acusat de manigançar contra la Republica) dens lo son editoriau deu darrèr numèro de Reclams (nº826-827, junh de 2013). Que pareish decebut, solide, lo Capdau! Que torna rapelar cèrtas promessas electoraus e qu’ajusta ua citacion deu chinés Confuci: “Cent «non» que son mensh blaçants qu’un «òc» qui n’ei pas jamei tienut”… E l’editoriau que concludeish en díser “qu’avem l’impression que l’Estat francés e’s contenta d’espiar los darrèrs badalhs de las  lengas […] e qu’atau lo problèma serà reglat”.  Aquò, segur, que’vs dèisha soscar sus aquera situacion.
 
 
 
Joan Jacme Fénié