Rubrica culturala del conjunt civilizacional: Aragon, Païses Catalans, Occitània, Arpitània, Païses Retocisalpins



Los Estats Units s’imaginan senhorejar sul planeta e França sus un exagòn. Benèsser lor siá. Per quant a la nòstra Occitània, en tota libertat viu dins un espaci de frairança de civilizacion. Arpitània i campa a la partida nòrd-èst. S’i parla l’arpitan, nomenat tanben francoprovençal. Arpitània s’estend de Sant Estève a Friborg e de Lons a Aosta en tot passar per Genèva. Es una lenga plan vesina de la nòstra. Fòrça dialectizada, lo trabalh d’estandardizacion e d’unificacion i es mai recent qu’en occitan. Qualques grafias localas, qu’an per vocacion de representar los parlars d’unes endreits, costejan un sistèm ortografic unificat nomenat ORB, creat pel lingüista Domènico Stich.
 
Floran Corradin es un especialista, militant e escriveire de la lenga francoprovençala. Son libre Lo Temps es lo primièr roman escrit dins la grafia unitària de l’arpitan. Exactament coma la grafia classica de l’occitan permet de rendre accessibla la lenga d’un parçan a Occitània tota, l’ortografia ORB permet als legeires de tot l’espaci arpitan de s’apropriar lo parlar aostan de Floran Corradin. E a nosautres occitans, aquesta ortografia de l’arpitan, plan vesina de la nòstra, nos facilita la lectura d’aquesta lenga sòrre.

L’accion del roman se passa en Aosta pauc de temps aprèp la segonda guèrra mondiala. Las valadas son a conéisser unes moments de granda mudason: la modernitat s’i establís amb los sieus costats bons e mens bons. La construccion d’una diga que negarà un tenement focaliza la populacion sul punt de trobada entre lo passat e lo futur. Coma las circonstàncias, los personatges son tanben al punt de lor vida que fa que res non serà pas jamai pus coma abans; es lo roman de la joventut e de çò que l’acompanha: la descobèrta de l’amor, de l’amistat, de la militància, de las illusions ganhadas o perdudas, e tanben de la mòrt. L’istòria se centra a l’entorn del notari G·ène Felicien que, curiosament per un defuntat, es benlèu lo personatge màger del roman. La siá preséncia gaireben fisica e l’influéncia sus la vida de cadun lo rendon viu. La debuta del roman conta los primièrs instants de dòl d’una filha per son paire. Son unas paginas d’una emocion aguda e carnala coma se’n rescontra rarament dins la literatura.

Tot al fil de l’istòria l’escriveire mena lo legeire a una exploracion de l’arma umana fins a ne tocar lo punt de l’ambigüitat. En nos parlar de las petitas gents de sa valada, l’autor ribeja la dimension universala de l’umanitat. S’ajustam a aquò la qualitat de la lenga, que raja coma un valat de montanha, amb una naturalitat qu’impactarà especialament lo legeire occitan, se pòt dire que Lo Temps es un roman magnific e son autor un grand escriveire.



Terric Lausa



_____
CORRADIN, Floran. Lo Temps. Arpitania, 2008. 208 paginas

Floran Corradin legís las primièras paginas de son roman Lo Temps. S’i remarcarà la proximitat lingüistica de l’arpitan amb l’occitan.