Lo màger cratèr de la planeta, e provocat per un meteòr, se tròba en Austràlia e fa aperaquí 520 quilomètres de diamètre. Es lo cratèr de Murray, e, malgrat que foguèsse pas descobèrt ongan, es sonque ara que los cercaires an confirmat las siás mesuras e çò que poiriá aver provocat, restacat tanben a d’autres grands cratèrs de l’istòria geologica de la Tèrra.

Car es un cratèr que demorèt jos de desenas e desenas de quilomètres de sediments fins a uèi lo jorn. Mas ara los scientifics començan d’afirmar que seriá lo responsable d’un episòdi d’escantiment general sus la planeta. En comparason, lo cratèr de Chicxulub, en Mexic, e qu’es estat confirmat qu’entraïnèt l’escantiment dels dinosaures, fa 66 milions d’ans, sonque fa aperaquí 170 quilomètres de diamètre.

Tanben i a de cratèrs màgers sus la planeta, coma lo cratèr de Vredefort, situat en Africa del Sud. Foguèt provocat per la casuda d’un meteòr e fa près de 300 quilomètres de diamètre. Tot aquò fins a la redescobèrta del cratèr australian de Murray que fa 520 quilomètres de diamètre.

Los cercaires èran pas d’acòrdi fins ara pr’amor que lo cratèr demorèt jos lo trabalh continú de l’erosion e de la tectonica de placas. Es comun que uèi una majoritat de cratèrs sián pas estats encara identificats pr’amor que lo movement geologic de la planeta es lo responsable de la lor desaparicion. E fòrça d’aquestes tanben tombèron dins los oceans.

Un cratèr tras que gigantàs

A Murray, en Austràlia, i a mai de 38 cratèrs pus pichons e se sospiècha que n’i poiriá aver encara 43 per descobrir. Entre los ans 1995 e 2000 un cercaire, Tony Yates, confirmava que i aviá un modèl plan estranh en las anomalias magneticas de Murray. I aviá d’anèls concentrics que sorgissián d’un airal terrèstre de desenas de quilomètres.

D’estudis posteriors an mostrat qu’aquel modèl èra basat sus d’anèls terrèstres organizats a l’entorn d’un dòma terrèstre. Tot fa fins a 520 km de longor. Per de cercaires coma Andrew Glikson, aquò es la pròva finala d’un dels màgers cratèrs de la planeta. Mas pas encara totes los scientifics ne son d’acòrdi.

Aquel dòma seriá la pròva definitiva per qualques cercaires. Quand un meteròr tusta contra la superfícia terrèstra, i a un efièch elastic e d’ondas. Tanben un dòma, car i a fòrça matèria que deviá èsser lançada pertot. Dins cèrtas regions d’aquel cratèr, lo dòma es a gaireben 30 quilomètres de la superfícia terrèstra.

Mas encara i a d’autras pròvas: i a de falhas radialas e de grops de ròcas magmaticas. Pasmens, cal ara encara analisar aquelas ròcas per confirmar aquela estructura. (Legissètz la seguida).

Aqueste article es publicat dins Sapiéncia, la revista occitana de divulgacion scientifica, amb la quala Jornalet a un acòrdi de cooperacion. Podètz legir l'article entièr aicí.