L’escrivan Bernat Manciet qu’aurè avut cent ans lo 27 de seteme 2023. Las manifestacions o publicacions son nombrosas au parat d’aqueth centenari[1]. Au miei d’aquò, qu’arremarcam lo filme deu realizaire Patric La Vau. Fòcus sus un “díder de huec”.

1923-2023, un sègle es passat. Totun, 1923 sembla hòrt luenh adara: l’armada francesa mandada en Renània pr’amor los alemans ne pagan pas las “reparacions”; en Marròc, ua auta guèrra que peta mentre qu’Abdelkrim a proclamat la Republica deu Rif; e la joene republica turca qui’s i escad tà har revisar lo Tractat de Sèvres. E ne passi... Engüan, en 2023, lo monde ne coneish tostemps pas l’apatzament… Egau, lo petit monde passionat per la civilizacion d’òc a dret a la celebracion de dus mostres sacrats,  Robèrt Lafont (1923-2009) e Bernat Manciet (2023-2005).

Qu’avodi ne pas seguir pro çò qui’s hè o çò qui’s va enqüèra passar o publicar a perpaus deu celèbre nimesenc d’origina ja qu’agi vist a la television la braca evocacion d’ua exposicion sus Robèrt Lafont au CIRDÒC. Qui pòt anar pertot, s’assabentar de tot dens lo nòste gran territòri on l’informacion ne circula pas forçadament bien? Egau, capvath lo filtre deus pinhadars gascons, m’arriban aumensh quauques reclams a perpaus de Bernat Manciet, aute “centenari”.

Alet e eloquéncia

Atau, Patric La Vau ven de sortir – après duas annadas d’immersion dens l’òbra immensa e pas forçadament d’accès aisit de l’autor gascon – lo son navèth filme Bernat Manciet, un díder de huec (52 mn, en òc e en francés). Perseguint son òbra originau de documentarista, animat per la volentat d’enregistrar lo mei de testimoniatges que’s posqui – umilas païsanas de las campanhas vasadesas o agenesas com personalitats màgers de la literatura, de la cançon o d’autes maines[2] –  qu’a causit l’angle de la poesia per presentar l’òbra e la personalitat de Manciet. Qu’es un chic normau quan s’atacan a l’autor d’Accidents, de L’Enterrament a Sabres, de las Òdas divèrsas (a James Dean, a Nosta Dauna de la Paur, de l’omenatge a l’escartaire Rachou[3], de Per el Yiyo[4], de Roncesvals[5] e de tan d’autas pèças poeticas, longas e cortetas, tostemps marcadas deu sagèth de l’elegància e qui, hòrt sovent, se prèstan a l’eloquéncia.

Lo comedian Crestian Lostau saupica lo documentari de lecturas en francés sortidas de Manciet: impressions, petitas revelacions sus l’enfança, la joenessa. Qu’entenem tanben quauques tròç de conversacion dab l’escrivan au debut deus ans 2000. L’òmi d’alhors presèva hòrt l’art de la conversacion, distillant las formulas, rapelant quauques classics, Bossuet especiaument, qui l’avèn ajudat a’s hargar. Qu’aurè, solide, trobat tota sa plaça dens los salons deu Gran Sègle o quitament dens lo de Loís XV, manejant la paradòxa o la provocacion sabenta e plena d’esperit, chacant au besonh l’un o l’aute shens méter guants.

Proferator

Sortits d’un entertien de Jean-Luc Pouliquen dab Sèrgi Bec e Manciet, qu’an plaser d’enténer aqueste díser (arrevirada): “Que cambrioli los poètas arabis o anglosaxons, que talhi dens l’Ancian Testament on lo gascon pòt se’n donar dab gai”. E, mei luenh: “Qu’escrivi dab l’alet e l’aurelha”. Sus bèths imatges de la Gran Mar o de la seuva landesa – pinhadars, cassis, brana, heuguèiras, èiras (arrius), lagüas o carrejas (camins, viòts), shens oblidar los grans huecs qui guastan la contrada – lo realizaire hè enténer nombrós passatges tirats d’Accidents, de Gesta, de diferents Sonets o, bien segur, de L’Enterrament a Sabres. Dab lo piano destroy e lo “barroquisme” deu musician Bernat Lubat o deu rocker bordalés Garlo. Petitas confidéncias sus las annadas formatoras, gròs plans sus tintas o sanguinas de “la man a quate dits” de Manciet, tròç bracs suu “mitic” hestenau Eisinas 85 dab ua inedita performança poeticomusicalopicturau sus un empont de la banlega bordalesa. “Ma poesia confidenciau s’en trobèt fortificada e sustot modificada”, arreconeish lo “proferator”, a la manèira “deus missionaris franciscans o deus tribuns d’autes còps”.

En contrepunts, lo Patric La Vau renfòrça lo son filme deus perpaus de Joan-PèireTardif, excellent coneishedor, eth tanben, de l’òbra de Manciet au quau e succedí com “baile-redactor” de la revista Òc[6]. Atau, a petits plaps, lo filme torna tanben sus l’engatjament occitanista de Manciet, ja que sii pas lo son objècte principau. Mes quauques furtivas fòtos de Castanh, deu Manifèste de Nerac publicat per Òc en 1957, engatjan a voler ne saber mei.

Los autes aspèctes de l’òbra de Manciet (novèlas plan ciseladas, romans, tèxtes en francés suu Triangle des Landes, suu Golf de Gasconha, teatre…) ne son pas dens lo tribalh de La Vau, mes benlèu que d’autes realizaires, o eth medish, s’i atacaràn.