Es estada descobèrta una nòva lei universala que pòt explicar cossí evolucionèron l’Univèrs, las estelas, lor material quimic e tanplan la quita vida. Lo fach èra pas estat explicat amb la termodinamica o l’eletromagnetisme ni mai l’evolucionisme. E caliá trapar aquela lei s’òm voliá saber cossí agís l’Univèrs.

La nòva lei universala es estada descobèrta per una còla de scientifics de l’Institut Carnegie per la Sciéncia, l’Institut de Tecnologia de Califòrnia (Caltech) e l’Universitat de Cornell, a mai de plusors filosòfes de l’Universitat de Colorado. Los cercaires an descobèrta una possibla lei non descobèrta abans que permet de comprene los voids daissats per de leis fisicas que sonque podián analisar d’eveniments gigants.

Los cercaires an donat a aquela nòva lei lo nom de “Lei de la creissença de l’informacion foncionala”, e confirman que pòt ajudar a comprene l’evolucion dels sistèmas de l’Univèrs. Segon aquela lei, l’evolucion de tot çò que i a dins l’Univèrs mena a mai de modèls, mai de diversitat e mai de complexitat quand estudiam de sistèmas naturals complèxes.

Una lei universala, mas rara

“Es de mal comprene perqué se trapèt pas abans aquesta nòva lei universala”, çò diguèron los scientifics. Totun, la nòva lei confirma que l’evolucion de tot çò que i a dins l’Univèrs proven dels sistèmas complèxes qu’i son presents. Las caracteristicas d’aquestes serián divèrsas.

Los sistèmas complèxes de l’Univèrs son formats de matèria desparièra, que s’agisca de moleculas, de cellulas o d’atòms. E aquestes se pòdon tornar formar d’un biais diferent segon lors besonhs. Infinidament.

Totes los procèsses naturals se desvolopan de manièras desparièras. E sonque una part pichona d’aquestes pòt subreviure a la “seleccion per la foncion”.

Aquò ajuda a predire que totes los fenomèns qu’evolucionan seguisson de leis naturalas amb de prioritats foncionalas. E per aquela rason cèrts procèsses cosmics evolucionan amb lo temps, tanben las estelas o las formas de vida terrèstras, plan mai complèxas ara que quand se formèron fa de milions d’ans.

“Darwin analisèt cossí evolucionavan las plantas e los animals, e descobriguèt qu’o fasián de biaisses desparièrs, çò diguèt Robert M. Hazen, de l’Institut Carnegie. Nosautres prepausam que la teoria de l’evolucion de Darwin es plan singulara e que sonque es importanta dins una fenomèn natural màger. Dire que la seleccion per una foncion es çò que provòca l’evolucion de las estelas, dels atòms e dels minerals es afirmar una nòva lei, plan diferentas de totas aquelas formadas pels umans fins ara”.

Aital, segon la còla de cercaires que descobriguèron aquela nòva lei universala, i a tres formas diferentas de seleccion per la foncion. La primièra es la pus basica, la d’estabilitat; es la que forman amassa d’atòms o de moleculas per se poder manténer. La segonda se pòt aplicar a de sistèmas dinamics, seleccionats per l’energia que recebon. La tresena es la generacion de novetat, çò es que los desparièrs sistèmas de l’Univèrs an cèrta tendéncia a se tornar formar de manièra diferenta a travèrs de nòvas caracteristicas. (Legissètz la seguida).

Aqueste article es publicat dins Sapiéncia, la revista occitana de divulgacion scientifica, amb la quala Jornalet a un acòrdi de cooperacion. Podètz legir l'article entièr aicí.