En decembre de 2001, Argentina visquèt un dels moments mai dramatics de son istòria. L’imminenta quincanèla de la convertibilitat –lo plan d’estabilizacion monetària qu’establissiá la paritat entre lo dolar e lo peso – faguèt manifestar de desenas de milièrs de personas per carrièras contra la confiscacion de la moneda pel govèrn, lo “corralito”. Dins un moment ja istoric, lo president d’alavetz, Fernando de la Rúa fugiguèt l’Ostal Ròse en elicoptèr après demissionar, davant l’incredulitat dels manifestants qu’ocupavan la Plaça de Mayo.

Gaireben 22 ans apuèi, la populacion argentina sembla d’aver trobat enfin una figura capabla d’exprimir amb eficacitat lo crit “¡Que se vayan todos!” (Que se n’anen totes!) que marquèt aquel tragic mes de decembre. Javier Milei, economista d’extrèma drecha e fondador del partit La Libertat Avança (LLA), es elegit president d’Argentina en véncer lo peronista Sergio Massa al segond torn tengut dimenge passat.

L’avantatge de mai de dètz ponches de Milei sus Massa a tornarmai contestat la credibilitat dels instituts de sondatges que pronosticavan una eleccion sarrada, definida per d’estreches marges, mas los indicis qu’aquel panorama èra erronèu se podián ja veire al primièr torn. Dins lo vòte d’octòbre, lo total dels vòtes autrejats a Milei e a Patrícia Bullrich superava d’environ lo 15% los de Massa.

Victoria dins 20 províncias sus 23

Fin finala, Milei a capitat a reténer mai de l’80% dels vòtes de Bullrich e a espandit sa basa electorala de mai de 324 000 vòtes a respècte del resultat de la drecha al primièr torn. Lo resultat es una victòria aclapanta, dins la quala Milei s’impausa sus Massa dins 20 de las 23 províncias del país, aital coma dins la capitala federala, Buenos Aires. Dins de bastions tradicionalament antiperonistas, coma Mendoza, la diferéncia despassa lo 40 %, mas Milei a ganhat dins cinc de las uèch de províncias governadas a l’ora d’ara pel peronisme.

De comprene las rasons qu’an menat a aquesta situacion es un esfòrç que durarà qualques ans. Dins una analisi preliminara, los resultats se pòdon legir coma la fin esperada d’un cicle electoral atipic ont una societat ela meteissa punida per un decenni d’estancament economic e de divèrses plans d’estabilizacion mancats a decidit de punir las fòrças politicas tradicionalas, valent a dire que, davant lo refús de las formulas conegudas, a abraçat lo desconegut.

Çò de mai notable es qu’aquel malcontentament a trobat son representant principal en Javier Milei, una figura agressiva, visiblament pauc preparada, sens basas socialas fermas e que s’es fach mai conéisser per son idiosincrasia que per la defensa d’un projècte o d’una trajectòria politica.

Campanha extrèma e rabiosa

Despolhat dels vestits lusents amb los quals la drecha tradicionala argentina ensaja de desguisar son refús dels paures, Milei escometèt una campanha a sos imatge e semblança: istrionica, extrèma e rabiosa, simbolizada per la tronçonadoira amb la quala preteniá —metaforicament, esperem-o— destruire la “casta”, expression amb la quala fasiá referéncia als politicians del país. A tot aquò apondèt mièja dotzena de consignas (“dolarizacion”, “libertat”, “fin de la Banca Centrala”), sus las qualas donèt paucas explicacions, e bastiguèt la campanha ben capitada que l’a menat a l’Ostal Ròse.

La compreneson d’aqueste fenomèn requerís una compreneson encara non disponibla d’una tièra de transformacions en cors dins la societat argentina, que van dels cambiaments operats per la comunicacion a l’èra d’internet fins a l’avançada de la precarietat dels emplecs e la marginalizacion de grands contingents de la populacion dels mercats e dels rets formals de proteccion estatala.

Dins aquel sens, cal reconéisser que Milei demostrèt una capacitat de lectura de la conjontura mai granda que sos adversaris. Comprenguèt que la laissièra del mond envèrs lo govèrn se representariá pas dins de formulas gradualistas, coma las proposicions per la coalicion Amassa pel Cambiament, e que daissava un espaci per acceptar una proposicion de terapia de chòc, coma o anoncièt dins son discors de victòria.

Aital, la proposicion de dolarizacion de l’economia s’es averada reüssida segon lo vejaire electoral pr’amor qu’a obtengut lo sosten dels electors mai joves, que se recòrdan pas de l’experiéncia de l’escrancament dels ans 1990 e senton dirèctament las repercussions d’una economia estancada just quand intran dins lo mercat del trabalh. Al meteis temps, l’idèa ressona positivament dins los segments de las classas mejanas e nautas, nostalgicas d’aqueles jorns de “Deme dos” (donatz-me’n dos), malgrat lo còst politic que compòrta.

Non solament nos cal espandir nòstres esfòrces per comprene las rasics d’aquel resultat, mas tanben al meteis temps nos cal chifrar sus las implicacions qu’aurà desenant. E mai siá plan significativa la victòria de Milei, representava un enjòc mens important que los que se prepausaràn al president elegit a partir del 10 de decembre.

“Lo cambiament deu èsser radical, sens just mitan”

Lo quite Milei sembla d’èsser conscient que son programa es mens realizable que çò que faguèt veire pendent la campanha. Durant son discors de victòria, Milei faguèt pas cap de referéncia a la dolarizacion o a l’abolicion de la Banca Centrala, mas daissèt clar que la draia que vòl seguir es la de la terapia de chòc, en afirmant que “los cambiaments que nos cal son radicals. I a pas de plaça pel gradualisme, i a pas de luòc pel just mitan”.

L’aplicacion d’aquesta agenda de chòc representa una operacion politicament fòrça complèxa. De far aprovar de leis e de projèctes que requerisson una majoritat qualificada exigirà d’acòrdis amb de sectors del peronisme, mas l’enjòc s’acaba pas aquí. L’adopcion d’una terapia de chòc produtz normalament d’efièches fòrça costoses en tèrmes d’emplecs e de revenguts, çò que poiriá desencadenar d’èrsas de protèstas que metèsson en perilh la ja malaisida governabilitat del país. Dins aqueste contèxt, la sostenibilitat politica de Milei dependrà de la bastison d’un ret de sosten qu’ane delà los vòtes a la Cambra e al Senat, e que se faga tanben notar per carrièras.

L’espèra de moderacion, coma amb Trump e Bolsonaro, se pòt pas passar

Fins a quin ponch Milei poirà menar aquelas politicas sens pèrdre sa legitimitat antisistèma es una inconeguda. Un autre afar dobèrt, e potencialament pus grèu, fa referéncia a l’impacte de la presidéncia de Milei sus las institucions democraticas argentinas. Per ara, dins los cercles tradicionals del país, sembla d’i aver l’espèra que lo president elegit siá moderat, contengut pel pes de sa carga, e que son ton virulent corresponda mai a un discors de candidat qu’a l’expression de son caractèr.

Ça que la, una de las leiçons que cal traire de las experiéncias de Donald Trump e de Jair Bolsonaro es que las espèras de moderacion son frustradas pels politicians d’extrèma drecha. L’idèa que lo Partit Republican o las Fòrças Armadas contendrián Trump e Bolsonaro, respectivament, èra erronèa; çò que remarquèrem foguèt una radicalizacion d’aqueles actors.

ADN autoritari

De negar l’ADN autoritari del projècte de Milei, coma o a fach la drecha tradicionala argentina, es clucar los uèlhs davant l’evidéncia per evitar d’afrontar las pròprias contradiccions. Dins lo comitat de campanha, las afichas amb la cara de Milei èran acompanhadas de l’expression “la sola solucion”. Ara, s’una figura ditz qu’ela es la sola solucion als problèmas del país, totes los que s’opausan a aquela solucion venon automaticament una partida del problèma.

Cossí pensa d’afrontar aqueste contèxte lo nòu president argentin es quicòm que sauprem lèu, mas las pistas qu’ofrisson Milei e l’istòria del país suggerisson que la vibranta capacitat de mobilizacion que caracteriza la societat argentina pòt èsser mai de besonh que jamai.

Matheus de Oliveira Pereira
Cercaire de l’Universitat Estatala Paulista (Brasil)

Aqueste article es estat originàriament publicat en portugués sus The Conversation