Uèi, 8 de març, se celèbra lo Jorn Internacional de las Femnas, una jornada que, mai qu’una commemoracion de las reüssidas que las an atenchas las femnas, es un jorn revendicatiu per l’egalitat de genre, e l’egalitat de dreches economics, politics e socials. Ongan voldriam tanben recordar lo prètzfach de las femnas occitanas que dins l’istòria del país nòstre an luchat per l’egalitat.

Las trobairises

 
Quand parlam de l’istòria de la nòstra cultura, oblidam pas jamai los trobadors, mas sovent las trobairises. Contemporanèas de las dels trobadors, las creacions liricas de las poetessas occitanas foguèron d’una qualitat fòrça nauta e mòstran de personalitats literàrias pro diferenciadas de las dels trobadors òmes. Poiriam soslinhar la Comtessa de Diá, Clara d’Andusa, Maria de Ventadorn, Garsenda...

Flamenca

 
Lo mot trobairitz es documentat pel primièr còp dins lo Roman de Flamenca, un roman occitan medieval anonim del sègle XIII que n’existís sonque un sol manuscrit conegut, lo de Carcassona. Lo roman explica l’istòria d’una femna que se marida amb un òme gelós, e aquel “amor escur” romp l’autoestima de la femna e emplís de misèria sa vida, fins que, gràcias a l’ajuda d’un cavalièr, Flamenca recobre lo poder sus ela meteissa.
 
Aquel roman a inspirat l’album El Mal Querer (Lo Mal Aimar) de la cantadoira catalana Rosalía. Aquesta es venguda l’artista revelacion de l’an 2018 amb son segond disc que dona una nòva sonoritat de flamenco amb d’aires de trap.
 
En 2015, se publiquèt una version en catalan d'aquela òbra traducha e comentada per Anton M. Espadaler.

Las eroïnas medievalas

En seguida de las leis visigoticas mai egalitàrias, los dreches d’eiretatge per las femnas a l’Edat Mejana èran fòrça avançadas al centre d’Occitània. D’aquel temps cal remembrar d’eroïnas realas o miticas coma Francesa de Cesèlli, Catarina Segurana, Clemença Isaura e lo grop de femnas que capitèt a tuar Simon de Montfòrt a Tolosa.
 
Dins lo catarisme lo ròtle de las femnas èra de meteissa valors que lo dels òmes; de soslinhar Esclarmonda de Fois, eroïna del catarisme que combatèt contra Simon de Montfòrt.
 
Enfin, cal pas desmembrar las femnas de poder e de cultura prestigiosas coma Alienòr d’Aquitània, Ermengarda de Narbona; las femnas malaürosas coma Maria de Montpelhièr, Comtessa de Gange del destin tragic, las protestantas eroïcas coma Maria Durand, embarrada dins la Torre de Constança a Aigas Mòrtas, que sostenguèt moralament sas companhas e qu’escalprèt dins la pèira Resistir.
 

Olympe de Gouges

Demest las primièras feministas istoricas de tria cal mençonar l’albigesa Antonieta de Salvan de Saliès (1639-1730), que militèt per l’egalitat estricta entre òmes e femnas, o mai que mai la montalbanesa que signava en francés Olympe de Gouges (1748-1793). Nascuda Maria Gosa a Montalban lo 7 de mai de 1748, es l’autora de la Declaracion dels Dreches de la Femna e de la Ciutadana (1791) e una femna clau per comprene lo feminisme modèrne. Dins l’encastre de la Revolucion Francesa, aquela femna occitana comprenguèt que la nòva epòca de “libertat, egalitat e fraternitat”, que veniá d’espelir a París, èra pas per las femnas ni mai pels occitans. La tuèron a la guilhotina lo 3 de novembre de 1793, dins sos 45 ans, “per aver temptat de restablir un govèrn autre qu’«un e indivisible»”, e mai se se declarèt prens (lo procès).
 
Olympe de Gouges foguèt precursora de totes los aspèctes del feminisme, non solament dins l’encastre de la defensa e del ròtle politic e educatiu de las femnas, mas tanben dins la defensa de l’amor liure e en prepausar de dreches nòus per las femnas dins la vida personala o familiala coma l’eliminacion del maridatge, la defensa d’una lei del divòrci o de l’idèa d’obligar los parents de se responsabilizar dels enfants nascuts fòra maridatge.
 
A l’ora d’ara, Olympe de Gouges es encara una figura de revendicar. D’un costat, la Republica Francesa del sègle XXI es encara inspirada per l’ideologia d’aquel jacobinisme centralista de la Terror e de la dictatura revolucionària que la tuèt. De l’autre, lo movement feminista se sent fòrça decebut qu’Olympe de Gouges foguèsse pas estada admesa al Panteon, demest las darrièras nominacions del president francés François Hollande.
 
Es de remarcar que denoncièt tanben l’esclavitud e que Robespierre se felicitèt de son execucion.

Marisa Negre

 
Dins nòstre temps, cal soslinhar la cantadoira Marisa Negre (1941-1987) que cofondèt lo movement Femnas d’Òc, e qu’escriguèt de cançons ponhentas per la defensa de las femnas. Comediana, cantadoira, pedagòga, militanta e poetessa, nos a daissat aquestas paraulas:
 

Femna de delà la mar
Ondras ton braç de sorgas frescas
Femna de delà la mar
Ondras ton còs de leialtat
M’as menada per la man
Sul camin nòu de la fisança
E ton ramelet de flor
M’a encantat.

Rosina de Pèira

Icòna de la nòva cançon occitana e maire del folk occitan, Rosina de Pèira (1933-2019) l’introduguèt a partir del ric patrimòni tradicional qu'aviá eiretat de sos grands e qu'ela meteissa aviá completat en cercant en tota Occitània. Nascuda lo 3 de març de 1933, foguèt escaissada l’Umm-Kulthum occitana e recebèt dos còps lo grand prèmi internacional del disc de la prestigiosa Académie Charles Cros pels disques Cançons de femnas (1979) e Nadal Encara (1985).

Comencèt sa carrièra dins los ans 1970 en percorrent las revendicacions occitanistas de tot lo país. D’aquel temps, es lo poèma Folklore publicat sus la pocheta de son disc Se io sabiái volar, que son amic Maurici Andrieu aviá compausat per ela al moment qu’ela, sens qu’el o saupèsse, èra escandalosament detenguda per la polícia francesa. L’acusavan d’èsser simpatizanta del Comitat d’Accion Viticòla, l’organizacion de vinhairons lengadocians que revendiquèron de nombrosas accions violentas pendent las crisis que toquèron la viticultura dins los ans 1970.

En 2013 cantèt un darrièr còp per donar la relèva a la jove cantadora aranesa Alidé Sans. Las doas cantadoras faguèron un concèrt a l’Ostal d’Occitània de Tolosa e interpretèron ensems divèrsas cançons emblematicas dont “Es Caulets”, “Arièja, o mon país” e l’imne occitan.