Fa gaire, de joves cercaires recobrèron 15 colomnas de tèxt en grèc ancian d’un papirus carbonitzat d’Ercolan (Herculaneum en latin classic), vila que foguèt sosterrada pels cendres del volcan Vesuvi en 79 amb Pompèi (Pompeii) e Oplontis, situadas al sud-èst de Nàpols, çò rapòrta The Conversation.

Los estudiants foguèron premiats de setze mila dolars per aver menat a bon tèrme lor investigacion. La collaboracion entre Brent Seales e d’autres investidors coma Nat Friedman e Daniel Gross ajudèt fòrça a la realizacion del projècte, aital coma las avançadas tecnologicas que completan lo trabalh uman per l’analisi de tèxtes ancians. 

De secrets inscrutables jols cendres

Los papirus, que se tròban enrotlats, pòdon aver una granda valor perque es l’exemple màger jamai servat d’una bibliotèca anciana intacta. Aquelas relíquias s’embrandèron pas per manca d’oxigèn e se carbonizèron solament, mas longtemps foguèron pas reconegudas coma papirus, perque los excavaments menats al sègle XVIII avián pas capitat a las identificar.

De deschifrar aqueles papirus es un prètzfach fòrça menimós e malaisit per que son de mal dobrir, e de fach los primièrs assages los estrocelèron. Per ansin, de los revelar requerís d’engenh, e s’es espelit mantuna avançada tecnologica per facultar lo desvelament d’escrituras millenàrias: çò de mai remarcable es lo melhorament de la fotografia multiespectrala. Mas la tòca encara èra de cercar de metòdes non invasius per la lectura dels rotlèus.

Vesuvius Challenge, lo ponch d’inflexion

Seales avièt doncas lo desfís Vesuvius Challenge, en publicant una tièra d’exploracions per tomografia informatica de rai X de qualques rotlèus, amb d’informacions addicionalas.

Los ganhaires foguèron tres joves cercaires d’IA, qu’avián deschifrat lo minimum requist pels critèris del concors (4 passatges de 140 caractèrs, amb lo 85% de las letras recobradas). Sembla que lo tèxt recobrat mençona la musica mantun còp, aital coma la vista e lo gost. Poiriá èsser una òbra que parlèsse de la presa de decisions, de la tradicion d’Epicur, mas encara se contunha son analisi.

Çò que fa l’IA elaborada es cercar de pichonas diferéncias de densitat dins l’image de la tomografia abans de las metre en lum, en permetent aital que se pòscan legir. Sens cap de dobte, s’agís d’un ponch d’inflexion dins la lectura de rotlèus, perque permetrà de legir sens dobrir e malmenar los papirus.

Lo trabalh que ven a partir d’ara

En 2023 se legiguèt lo 5% d’un papirus, e ara per 2024 l’objectiu del desfís es la lectura del 90% de 4 rotlèus. Amb aquel nòu metòde lo recobrament del contengut dels papirus a pas fach res mai que començar, e es un trabalh que pòt durar d’annadas, mas supausa una granda avançada dins l’estudi de las ancianas civilizacions.

Mas pas tot es fach: la produccion de numerizacions amb de resolucions pro nautas se pòt pas far amb quina còla que siá, ja que cal una installacion amb un accelerador de particulas, çò qu’implica un còst que limita l’accion. 

D’autre caire, lo procès de segmentacion, de desenrotlar e aplanar los papirus virtualament es lent e laboriós amb las tecnicas actualas, e còsta entre 1 e 5 milions d’èuros per pergamin. En consequéncia, cal una màger eficiéncia dins aquel procès per evitar d’alonguis. Tot depend de las ressorsas disponiblas de e la capacitat critica de las gents que i participan.