Una coalicion d’un vintenat d’ONG ven d’emetre a Genèva un apèl pendent lo Forum Permanent de las Nacions Unidas per las Personas d’Ascendéncia Africana (PFPAD, segon sa sigla en anglés), en sostenent que França deu mai de 100 miliards de dolars a Haití, çò rapòrta Libération. Aquela soma seriá deguda en reparacion dels pagaments efectuats per Haití après son independéncia en 1804, considerats coma una forma de rescat. Las ONG cridan a la mesa en plaça d’una novèla comission independenta per supervisar lo remborsament d’aquel deute.

Volker Turk, naut comissari de las Nacions Unidas als dreches umans, a exprimit son sosten a aquela iniciativa, en apelant a una accion immediata per reparar los tòrts istorics. Soslinha l’importància d’un lideratge governamental per passar de la paraula als actes dins aquela cambada de reparacion.

L’independéncia haitiana en 1804 s’obtenguèt après una revòlta dels esclaus, mas França impausèt a l’estat insular de reparacions considerablas per compensar los revenguts perduts. Aquela deute, inicialament fixada a 150 milions de francs aur, non foguèt entièrament remborsada qu’en 1947. Pasmens, lo montant total pagat a França es controversiat, puèi que d’unes estiman que trespassa largament los 21 miliards de dolars, segon TheNew York Times.

Los partisans del remborsament afirman qu’aquel deute istoric pòt èsser a l’origina de las dificultats economicas haitianas dempuèi dos sègles. Soslinhan qu’aqueles fonzes deurián èsser reafectats a de projèctes de desvolopament dins lo país, actualament confrontat a de desfises de seguretat après un periòde de violéncia exacerbada per de grops armats.

Malgrat aqueles apèls, lo Ministèri francés dels Afars Estrangièrs i a pas encara reagit. En 2010, un grop de sosten aviá ja demandat a l’èxpresident Nicolas Sarkozy de restituir aquel deute, en soslinhant los besonhs urgents d’Haití après lo sisme devastaire de 2010.

En 2015, François Hollande evoquèt totun un “deute moral” envèrs lo país caribenc, en reconeissent implicitament la responsabilitat de França dins aquel afar. Encara uèi, las cridas al remborsament d’aquel deute istoric persistisson, en alimentant un debat que transcendís las frontièras e las epòcas.