Un còp de mei, lo Sèrgi Viaule nos hè partatjar un deus sons viatges. Aqueste còp que’ns mia dens los Aups: lo torn deu mont Blanc. Pas tant aisit qu’aquò. Mès quina beutat! E quant de sudors!

Dempuish annadas, l’albigés Sèrgi Viaule nos a acostumats aus sons racontes de viatge capvath Occitània[1] o mei luenh [2]. Recentament, tostemps fidèu a las Edicions deus Regionalismes, qu’a sortit Ma virada del mont Blanc. Aquí donc, l’annada de la Covid-19, just après lo permèir confinament, lo nòste randolejaire partit har lo torn deu som lo mei haut d’Euròpa. Que causís de seguir lo sendèir de Granda Randolejada (GR) qui, dempuish que l’alpinisme s’es desvolopat a la fin deu sègle XIX, s’es metut en plaça, d’ua vath a l’auta, en passant per pòrts e soms a còps inpressionants e dangeirós. Lo Viaule, a l’empara deu son celèbre capèth, es tostemps esquipat deu son abrassac pesuc (15 quilos, totun), deu son bordon d’aulanèir “de casa hèit” e deu son “tibanèl sarcofag” que’u permet eventuaument de dromir devath la capa deu cèu se lo hred, lo sòu (pas tròp rocassut se’s pòt) o lo vent ic autorizan. Partit de sa petita gara albigesa qu’arriba au Fayet, l’estacion ferroviària savoiarda dus “Banhs de Sent Gervasi” (74170 Saint-Gervais-les-Bains, en lenga administrativa). Que comença regde la passejada dab lo vielh tramvai de cremalhèira que mia a l’Aglèira (lo Nid d’Aigle sus la mapa IGN). De 577 mètres que pujan a 2370 d’altitud, en costejant “un cingle vertiginòs” (pagina 24) e en constatant “las gastas deu recaufament climatic”. Los glacèirs que fondan e lèu, ce ditz lo Viaule, mancaràn d’aiga dens las planas... Egau, que pòt “remirar a sadol” lo mont Blanc e véder lo glacèir de Bionnassay, mei anar mei rocassut. Optimista, lo Sèrgi vòu créder qu’un jorn los arrècs devarats deu mont Blanc o d’autes massís tornaràn rajar dab mei de fòrça qu’adara (p.26). Qu’es com lo Mitterrand deu son ultim devís, que cred a “las fòrças de l’esperit”. E posqui estar entenut!

Las duas popas de las hautas vaths

L’infatigable artelhaire (randolejaire) qui pòrta, es normau, ua grana atencion aus sons preciós “artelhs”, va de refugi en refugi, de pòrt en còl, de vaths en valadas, d’ahitaus (bordalats, vialars) en vilatges. Que passa a las Condaminas-Montjòia on saludan la memòria deu fin e meravilhós illustrator Samivel[3] shens dobte decebut per l’evolucion de las soas caras montanhas. Lo GR deu torn deu mont Blanc, au punt d’encontre deus territòris italian, francés e soïs, mia lo Viaule, de bivacs en bivacs, dinc a Courmayeur, en Val d’Aosta (Val d’Outa en francoprovençau o arpitan) au desbocat deu tunèl arribant de Chamonix (vath d’Arve), obèrt en 1965. Puish, que camina dens la Val Ferret, seguint Doira, s’assadorant au passatge de la vista sus las “Jorassas Bèlas” (les Grandes Jorasses). Que se gaudís de véder los tropèths de vacas “Erens” (raça d’Hérens o Eringer en aleman) celèbras per los “combats de reinas”. Hromatge e torisme, c’escriu l’autor, son las duas “somesas” (las duas popas) de las hautas vaths. Solide, n’es pas faus.

Pujant per lo refugi Elena e lo pòrt deu Ferret, lo barrutlaire qu’es tot a costat deus glacèirs, aus pès deus quaus “lo ròc es nut com lo suquet d’un monge tonsurat” (p. 87). Lo passatge lo mei dificil es la montada au somalh deu mont Brevent (2525 m), cap a Chamonix. Qu’i cau empruntar ua via ferrata (escalas e escaletas) mes l’abrassac que pesa e l’equilibri es hòrt fragil. De mei, lo passatge shens crampons d’un nevèir imprevist hè díser au Sèrgi que “ne l’agradaré pas d’avançar lo tribalh de la negra dalhaira”. Per astre, qu’a lo son vielh bordon dont se sèrv com un virabarquin qui’u permet d’avançar dans la nèu eslissadissa.

“Perqué har tot aquò? ”, ce se demanda sovent lo barrutlaire. “Caminaires, randolejaires, artelhaires de tota mena ne saben pas; cèrcan!”, ce respon lo gran viatjaire, tostemps pertocat e esmavut per la beutat de la montanha e de la natura en generau. Lo libe – dedicat a la memòria deu praube Jan Morèu (1977-2015), director de l’Institut d’Estudis Occitans, defuntat en montanha – balha enveja de cauçar los brodequins e de partir lèu randolejar.