Extraits d’una entrevista Iryna Berliand, filològa e escrivana, que quitèt Russia per Ucraïna fa uèit ans, que prenguèt la nacionalitat ucraïnesa e aprenguèt l’ucraïnés. Article recent de la revista web Desk-russie.eu de julhet 2024, revista d’especialistas de Russia e de l’Euròpa orientala. Aqueste extraits fan perpensar subre la politica de l’estat rus contra la nacion ucraïnesa e subre la diferéncia entre lo sosten de França al pòble ucraïnés e a sa lenga e son indiferéncia a la lenga occitana.

Lo rus regnèt en Ucraïna pendent de sègles coma lenga oficiala, lenga de la foncion publica, de la sciéncia, de l’ensenhament superior, de la classa esclairada, lenga dels ciutadans, de la comunicacion internacionala. L’ucraïnés èra percebut coma la lenga del vilatge, e una persona cultivada se’n deviá donc alonhar. Una persona que comunicava en rus semblava aver un estatut mai naut. A l’epòca sovietica, los joves ucraïnofòns que quitavan la campanha per anar estudiar o trabalhar en vila passavan plan sovent de lor lenga mairala, l’ucraïnés, al rus, per tal de non èsser pres per de pèterroses. L’excepcion èra las vilas de l’oèst del país, que non avián patit una russificacion completa, perque aquel territòri apertenguèt a l’Union Sovietica, reencarnacion de l’Empèri rus, sonque pendent doas generacions, contra mantun sègle pel centre e l’èst d’Ucraïna.

La situacion començèt de cambiar un pauc après l’emergéncia de l’Ucraïna independenta [en 1991]. L’estudi de l’ucraïnés a l’escòla venguèt obligatòria, cèrtas universitats (non pas totas) comencèron d’ensenhar dins la lenga oficiala. Mas quitament a aquela epòca, lo mestritge de la lenga nacionala non èra obligatori, ni mai pels foncionaris e los professors d’universitat.

La situacion cambièt d’un biais mai significatiu pendent e après lo Maïdan de 2013-2014. Per de nombroses ucraïneses d’originas etnicas e lingüisticas diferentas, lo Maïdan foguèt una estapa importanta sus la via de l’obtencion non pas de l’independéncia formala de l’Estat —los ucraïneses l’avián ja dempuèi 22 ans— mas de l’identitat nacionala.

Dins de nombrosas ciutats del centre e de l’èst del país, las doas lengas coexistissián dins la vida vidanta, e lo rus ganhava sovent. Mas l’estatut d’aquelas lengas cambièt, non pas oficialament, mas socialament.

[Uèi], degun non a interdit la lenga russa. Son esfèra dins l’espaci public demesís, mas la situacion es luènh d’èsser çò que considèri coma desirabla —quand serà l’ucraïnés la lenga de comunicacion per defaut en Ucraïna.

Lo chauvinisme e l’imperialisme rus non foguèron inventats per Putin. Non es Putin qu’inventèt lo concèpte d’una nacion russa unida compausada de tres brancas — Grands Russes, Pichons Russes e Russes Blancs. Aquel concèpte es prigondament ancorat dins las tradicions de l’estat rus e de l’opinion publica. La cresença segon la quala la quite nacion ucraïnesa foguèt creada artificialament per los austriacs, los alemands o los bolshevics per aflaquir Russia e lo “mond rus” existissiá plan abans Putin. L’opinion segon la quala los russes, los ucraïneses e los bielorusses son condemnats a un destin comun a causa de lor istòria, de lor estreita parentat, de lors ligams istorics, culturals e familials, foguèt compartida e defenduda pendent de sègles non solament per de pensadors e dels ideològs prògovernamentals, mas tanben per de monarquistas e de republicans, de liberals e deconservators, de personalitats sovieticas e antisovieticas, de drecha e d’esquèrra — que tombèron totes d’acòrdi sus aquel punt.