Entre dimenge 11 e uèi dissabte 17 d’agost al licèu L’Ostal de Vilanuèva d’Òlt (Naut Agenés) s’es tenguda la 50a edicion de l’Escòla Occitana d’Estiu.

Coma totjorn, i aviá los corses de lenga (en lengadocian, gascon, lemosin e provençal) e las conferéncias, e los expausats e los talhièrs divèrses. E coma totjorn, los corses e activitats èran dobèrts a totes los atges e a totes los nivèls.

50 ans. Ven lo moment de ne far un compte rendut.

L’istòria nos ditz que los fondadors de l’escòla foguèron Marcèu Esquieu, Crestian Rapin e Joan Rigosta. Mas aquò es dire pauc, per çò que per l’intendéncia de l’EOE passa e a passat fòrça mond: professors, animators, especialistas, escrivans, cercaires, òmnes e femnas occitanas d’accion, occitanofils dels quatre cantons del Mond...

Per cèrts talhièrs, ongan avèm agut la preséncia d’Inés Cavalcanti, Franco Bronzat e d’autres collègas de la Chambra d’Òc. Cavalcanti, vicepresidenta e encargada de lenga e cultura de la Chambra d’Òc es una de las personas que venguèron a l’EOE per la primèra edicion, que se tenguèt a Picapol. Se pòt dire que lo primièr còp que l’occitanisme de las Valadas se presentèt en societat en França foguèt per aquela edicion, davant Ives Roqueta, Robèrt Lafont, Bernat Manciet, Joan Bodon...

50 ans. Tant que vira fa son torn. Me conta Cavalcanti que d’aquel temps l’occitanisme de las Valadas èra plan recent, mercés a l’arribada a Fraisse (Val Varacha) de Francés Fontan, qu’èra estat "convidat" de quitar l’estat francés. Fondador del Partit Nacionalista Occitan, èra estat acusat per la justícia francesa de portar sosten a l’FLN algerian (era vertat) e d’omosexualitat (èra vertat tanben, mas lo caliá pas considerar coma un delicte). Fontan èra un òme d’accion. Aviá traçat la frontièra lingüstica de l’occitan e lo piemontés. Politicament, e per aqueste òrdre, Fontan foguèt socialista monarquic, anarquista, trotskista, autonomista occitan. E malgrat aquò, jamai non faguèt l’esfòrç d’aprene plan coma cal l’occitan e tota sa teorizacion la bastiguèt en francés. Mas es mercés a Fontan que dins las Valadas l’occitanisme ditz occitan amb sos derivats, occitanista, occitanisme, qu’abans lor disiá a nòstra mòda e... E res, "anostamodista" passa pas coma derivat. 

Conta Cavalcanti que d’aquel temps l’intellectualitat occitana se parlava totjorn en francés, tanben a l’EOE. Es sauput, aqueles occitanistas capables d’escriure una obra literària en occitan, exprimissián a l’escrich lor projècte cultural e politic en francés, e fasián tota lor vida en francés, e parlavan amb lo conjonch e lors enfants en francés. Aquel fach, aqueles occitans d’Itàlia, al 100 % occitanofòns, o comprenián pas. Es normal. A ieu aquel fach m’es estat explicat milanta còps e o compreni pas encara. Mas d’aquò en soi segurament l’encausa; me cal reconèisser que los occitanistas francofòns aquela contradiccion la te sabon plan teorizar.

Uèi a l’Èscòla Occitana d’Estiu, ara que la lenga es mai mòrta que jamai per carrièras, aicí tot lo mond parla totjorn en occitan: als talhièrs, a las salas de cors, al manjador, a l’estanquet. Un estanquet que fa d’oraris excepcionals: "En rason de la cinquantena Escòla Occitana d’Estiu, ongan, l’Estanquet demorarà dobèrt fins que barre".

L’EOE es importanta. Es lo sol espaci fisic en Occitània qu’òm pòt parlar en occitan a las personas d’a costat en sabent qu’òm serà comprés, que la responsa vendrà en occitan, e qu’aquò serà un fach normal.

En mai de la comunicacion, aicí se fa un contengut. A las conferéncias, a las discussions posterioras a las conferéncias, es lo moment d’escambiar d’un biais intellectual e de far d’analisis. Al debat posterior a la conferéncia “Naissença d’una consciéncia dins las Valadas Occitanas”, per exemple, Cavalcanti se planhiá que l’occitanisme foguèsse pas estat capable de far passar lo messatge, ne fa pròva lo fach que l’occitanisme es uèi talament feble que la transmission de la lenga es perduda. Esteve Ros, per contra, copresident de l’Institut d’Estudis Occitans despartís pas aquel discors, per çò que l’occitanisme —d’un biais engatjat e sistematicament benevòl— a fach çò que deurián aver fach los govèrns. E afortís Ros que sus aquò caldriá pas acusar París, mas los poders locals, departamentals, regionals. L’occitanisme es victima, pas colpable. Sus aquò pausa l’exemple de la situacion de la lenga catalana en Catalonha Nòrd per rapòrt a Catalonha Sud. Se la lenga es viva al sud e se pèrd dins lo nòrd es per çò qu’ailà los poders van en sens contrari.

Demest los talhièrs organizats a l’EOE, un qu’a fach fòrça fortuna es lo dich “Intercompreneson entre lengas romanicas”, balhat per Xavi Márquez Ayllón, que trabalha pas l’aprendissatge mas l’intercompreneson entre catalan, espanhòl, italian, occitan e romanés. Lo nivèl de satisfaccion es estat plan naut e a atrach fòrça mond, per çò que lo "metòde Xavi" fonciona. Sufís de dobrir la pensada e d’èsser conscient que sabem de causas qu’èrem pas conscients que sabiam.

L’EOE es a créisser. Fòrça. Se constatèt plan l’an passat, e ongan encara mai. En 2024, l’EOE a agut aperaquí 190 estagiaris, dont un brave vintenat d’adolescents e de dròlles. I caldriá apondre encara las gents de l’organizacion, un ensemble format per mai de 50 personas. Es pas de creire per aquelas personas que coneisson l’EOE dempuèi los ans 1990! I a solament 10 ans Jornalet raportava la paur dels ancians organizaires que l’EOE faguèsse quincanèla.

E ara? Aqueste matin, l’EOE se clava amb una amassada de mesa en comun e pluèja d’idèas.

Vos ne parlarem.