Bèths testimoniatges de hèitas, sovenirs barrejats, emocions, arríders o longas e nombrosas sesilhas de tribalh entà rénder aumenatge a Gilabèrt Narioo (1928-2024). Qu’estó un passaire, un obrèr valent e escrupulós per tornar dignitat e rigor a la lenga nòsta. La revista País Gascons[1] a reünit 17 autors[2] per préner la pluma e har lo ric pertreit d’un actor màger de l’arrenavida deu gascon.

Au debut d’abriu passat, partí Gilabèrt Narioo qui èra vadut en 1928. Aquera personalitat, deus ans 1970 aus ans 2020, que marquè e marca enqüèra los qui’s passionan per la lenga d’òc en generau e militan entau gascon en particular. Qu’es donc perfeitament normau que la revista País gascons, bimesadèr editat per l’associacion Per noste a Ortés (Bearn) agi decidit de publicar un numèro especiau (n° 323, seteme e octobre de 2024) en forma d’aumenatge plan meritat. N’es pas un espés volum –24 paginas sonque– mes los testimoniatges dont es hèit qu’an lo triple accent de la sinceritat, de l’emocion e de la reconeishença.

Hilh de la tasca ortesiana, lo Gilabèrt avè evidentament popat tot joene lo gascon parlat capvath bòrdas, camps e seuvas deu son vilatge de Valençun. Que’u èra demorat, quitament en francés, aqueth accent qualificat de “basque rocailleux de Carcassonne” per un inspector “drin maumetut” com ic qualifiquèt, ce remembra Joan Miquèu Dordeins (pagina 11), quan lo Gilabèrt avè hèit ua corteta experiéncia dens l’ensenhament au torn de 1950. Ua anecdòta que m’avè d’alhors contada lo Gilbèrt quan li rendèri un jorn visita, a la fin deus ans 1990, a la Grepèra, la soa maisoeta arcuelhenta deu campèstre bearnés. Aquera asolèra academica que’u hadó passar quauque temps arron dens lo monde de l’indústria de l’alumini per ua longa carrièra que’u mièt en Africa de l’Oèst, Grècia e evidentament dens l’Exagòn on coneishó l’usina Péchiney de Tarascon puish la de Noguèras dens la plana deu Gave de Pau[3]. Dens lo país pirenenc de Sabartés, dont avè d’alhors après a conéisher lo parlar lengadocian, que podè de temps en quan escambiar tanben dab lo canonge Jausèp Salvat (1889-1972), felibre majorau e fondador de l’illustre Collègi d’Occitània per lo quau Gilabèrt Narioo tribalhava en tot corregir, dab fòrças comentaris, los devers deus escolans (per correspondéncia), estossi dens lo son gascon mairau[4].

Dens lo son planvengut petit Essai de bibliografia (pagina 7), Domenja Lekuona hè lo punt suu tribalh de hons realizat per lo valent Gilabèrt qui au miei de las annadas 1970 tornè, se gausam díser, a la lenga nòsta quan tot èra de har: cercar, escríver, publicar, har òbra de pedagogia shens cès ni pausa. Pilars fondadors (o quasiment) de Per noste, Rogèr de Lapassada e Miquèu Grosclaude èran assegurats qu’aqueth valent obrèr ne deceberé pas. Qu’avèn vist just. Causa a còps un chic oblidada, lo Narioo comencèt per …la cançon. Ne vedoren pas jamei sus l’empont dab ua guitarra mes quauques uns deus sons tèxtes que demòran e retroniràn enqüèra longtemps: adaptacion de L’Estaca, de Lluís Llach, en version gascona, e quauques beròias poesias, haut o baish militantas, hicadas en musica per los qui èran lavetz Los de Nadau (Aspa vòu víver, Arron d’aimar[5] e, se non m’engani pas, L’Immortèla qui es adara com un aute imne quasiment nacionau). Qu’escrivó tanben ua pèça de teatre, L’Alemanda (cf. los testimoniatges de Fernand Dauguet e de Maria-Jo Hustaix-Etcheverry). Qu’estó traductor o conselhèr per pro d’autas òbras (roman policièr arrevirat deu catalan, contes, reedicions divèrsas com pastoralas, version gascona de l’Evangèli segon sent Matieu o tèxtes de l’abat Cesari Dauger (Ua Camada en Itàlia, Flocadas aurivas).

Com oblidar enfin que Gilabèrt Narioo estó un deus valents mestieraus qui ne comptèren pas las òras e los jorns per har una obrassa de comptar, lo Diccionari francés-occitan(gascon)? Entamenat dab Miquèu Grosclaude (1926-2002), qu’estó acabat per Patric Guilhemjoan (president actuau de Per Noste) qui torna (paginas 1-3) sus l’aventura dificila d’aquera beròia realizacion.