Uèi es Martror, la fèsta dels mòrts de Totsants que se sèrva totjorn en fòrça endreches d’Occitània. Segon Occitanica, lo tèrme “Martror”, d’usatge plan corrent dins los tèxtes medievals, correspondèt pendent longtemps a la fèsta dels martirs crestians. Justament, lo mot “martir” es l’etimon de “Martror”.

En Occitània, coma dins los païses vesins, aquela fèsta coïncidís amb lo periòde mai escur de l’annada, de novembre al solstici d’ivèrn. Lo primièr de novembre marcava lo començament de l’an dins lo calendièr celtic, que teniá son primièr mes consagrat als escambis simbolics entre lo mond dels vius e lo dels mòrts.

Tradicionalament, comença la sason d’un certan renovelament de las tèrras lauradas e semenadas: “de la Sant Miquèl a Martror”, çò ditz lo provèrbi en indicant lo periòde del 29 de setembre al 1r de novembre, e i a encara lo temps de la plantacion dels arbres fruchièrs a l’entorn del jorn de Santa Catarina, lo 25 de novembre.

La glèisa catolica sacralizèt aquel periòde a partir del sègle IX en instituissent la fèsta de totes los sants (çò es Totsants) lo primièr de novembre, e puèi un “jorn dels mòrts” l’endeman.

Qualques tradicions occitanas de uèi

D’enquistas menadas long del sègle XXn suls rites, cresenças, tradicions ritualas en Occitània, an permés de repertoriar de nombrosas practicas vivas fins als ans 1980 dins los Pirenèus e en Roergue, ont demòra totjorn a Sant Ginièis d’Òlt (Aubrac) una tradicion de venda a l’enquant per las armas, ont se retròba una ofrenda de noiridura dins un encastre religiós.

A Pesenàs (Besierés) se festeja Martror amb un espectacle ritual menat a bon tèrme pel Collectiu Temporadas. Tanben a Puègserguièr (Besierés) podèm trobar lo “calivari funerari”.