Dens l’encastre de l’ACPL (Associacion per la cultura populara dens las Lanas), lo Cafè Gascon deu Mont de Marçan s’amassa un dimars per mes, lhevat en estiu. Gavidat especiaument per Pau Faury e Claudina Laffitte, que s’esfòrça –com lo son omològ de Dacs–  d’abordar subjèctes hòrt diferents e tostemps interessants. Que pertòcan la lenga nòsta, las tradicions, l’istòria, los espòrts, lo patrimòni dens totas las soas dimensions. Que s’acaba tostemps en cançon e, per los qui vagan e an ua bona hami, au torn d’un petit nhac pres en comun dens quauque estanquet deu Mont o d’ua auta comuna. En efèit, los “cafetaires”, a còps, van en un vilatjòt deu Baish Armanhac per assistir, per exemple, a la sason on “brutlan” a la distillacion de l’aigardent e tastar dab moderacion ua taçòta cuelhuda au tutèth d’un vielh alambic, o dens un palomèir quan arriba Sent Luc, jorn deu “Gran Truc”. Dissabte passat, 19 de noveme, qu’èra mei seriós e tot parièr autan simpatic. Lo Cafè Gascon arcuelhè Elisa e Konrad Harrer. Installats dempuish un quinzenat d’annadas deu costat de Dacs, que son hòrt engatjats dens lo tribalh d’edicion, de coneishença e de promocion deu dialècte gascon.

Originària de Tarba, Elisa n’entenot guaire parlar l’occitan dens la soa joenessa dens lo capdulh bigordan mentre que la soa mair parlessi un chic lo gascon. Mes – qu’es causa coneishuda – dens aqueth país qu’an tot hèit dempuish sègles tà copar ua grana partida de la populacion de la soa lenga. Totun, estudianta en letras a Pau, passionada de lengas e especiaument d’aleman, se hadot bibliotecaira. Qu’encontrèt Konrad qui, eth, passèt son joene temps en Bavièra e estudièt a l’Universitat de Munic (München). Dens la tradicion de la Romanistik en Alemanha e autes país germanics (estudis filologics e literaris de las lengas romanicas), que s’interessèt per començar aus trobadors, puish contunhèt d’estudiar l’italian, lo danés  o lo francés e la soa literatura qu’après quauquas pereginacions e pro de publicacions ensenhèt com mèsta de conferéncias a l’Universitat de Nancy.

Un bèth tribalh d’arrevirada e de creacion

D’un costat, Elisa tribalhèt au servici de l’associacion e maison d’edicion Per Noste a Ortés per ua òbra màger, lo Diccionari occitan-francés (Gasconha) en tres tòmes qui hè adara autoritat dens la lexicografia noste e qui es d’alhors largament integrat dens lo Dicodoc o multidicionari occitan deu Congrès Permanent de la Lenga Occitana. Que contunha de contribuir amplament a la vita de l’associacion e de las soas abondantas publicacions. Qu’a hèit arreviradas de gran qualitat com, per exemple, Un messatge imperiau (2019) de Franz Kafka, Dora Bruder (2020) de Patrick Modiano (prèmi Nobel de literatura 2014 ), Estiu brutlant de l’aleman Eduard von Keyserling (1855-1918) o enqüèra tres novèlas de J.M.G. Le Clézio[1], classificadas com “libes joenessa”, shens oblidar La Foncion Ravel (2021) deu comedian Claude Duparfait.  Qu’escriu tanben tèxtes mei personaus inspirats per sovenirs o referéncias literàrias com En tot caminar (2016) on se passeja capvath l’òbra deu poèta Francis Jammes (1868-1938), Refugis (2021), Lo rei Dagobèrt e racontes mei (2023). Tèxtes sons, sovent hòrt fins e sensibles[2], pareishen tanben dens la revista País gascons uei endolada per la mòrt sobta deu shalossés Danièl Lagoueyte (1946-2024) qui gavidava, dab un gran saber-har, aquera publicacion cara aus qui aiman e practican lo gascon.

Deu son costat, Konrad Harrer, en mei deu son tribalh universitari sus la literatura alemanda, a obrat au servici de la lenga occitana. Qu’i a pausa, qu’avè publicat en gascon Max e Maurici, “ua hèita de mainats en sèt torns de pipaut” d’après Max und Moritz, ua istòria en dessenhs de l’umorista aleman Wilhelm Busch (1832-1908). Qu’a tanben aprestat e comentat en precisar lo contèxte e la portada generau los Arreproèrs bearnés cuellhuts e publicats en 1862 per  J. Hatoulet e E. Picot[3].

Lo lor engatjament au servici de la lenga e de la cultura nòste merita d’estar saludat.