La presidenta de Mexic, Claudia Sheinbaum, signèt lo 10 de decembre passat un decret istoric de reforma constitucionala per reconéisser los dreches dels pòbles indigènas, çò rapòrta SWI. Aquela reforma, aprovada en setembre jos la presidéncia d’Andrés Manuel López Obrador, foguèt publicada en las 57 lengas indigènas presentas dins l’estat e marca una virada importanta per las comunautats indigènas del país. Lor acòrda d’ara enlà una personalitat juridica, en lor reconeissent de dreches coma subjèctes de drech public, aital coma un patrimòni. Aquel cambiament màger fa de Mexic una “nacion multietnica”, ont vivon 23 milions d’indigènas, dont près de 7,4 milions parlan una lenga autoctòna. “Uèi, anam publicar la reforma de l’article 2 de la Constitucion en mantuna lenga, en celebrant la Jornada Internacionala dels Dreches Umans”, çò declarèt la presidenta pendent sa conferéncia.

La reforma impausa tanben la consulta de las comunautats indigènas per totes los projèctes que poirián afectar lor territòri, un pas important cap al respècte de lor autonomia e de lor autodeterminacion. Demest las lengas mai parladas, se tròba lo náhuatl, lo maia, lo tzetzal e lo zapotèca, que son desenant incluses dins los tèxtes oficials.

En parallèl, Claudia Sheinbaum a mes en plaça una comission presidenciala per supervisar lo començament dels plans de justícia destinats a reparar los tòrts infligits als pòbles autoctòns, sustot per de projèctes d’extraccion e de decennis de negligéncia de las autoritats. Aqueles plans, lançats jol govèrn de López Obrador, concernisson 26 pòbles indigènas despartits sus 12 estats e benefícian d’una allocacion de 27 miliards de pesos (1,28 miliard d’èuros). “L’an que ven, pel primièr còp, mai o mens 13 000 comunautats autoctònas enregistradas a l’Institut dels Pòbles Indigènas recebràn un budget, confòrmament a la reforma constitucionala”, çò remarquèt Sheinbaum.

La comission a per objectiu de garentir los dreches dels pòbles indigènas e afromexicans en assegurant lo respècte de lor autonomia e de lors formas de governament tradicionalas, dins l’encastre de la Constitucion e dels tractats internacionals.