Ja que la lenga sii miaçada, ací com alhors (urbanizacion, augmentacion hòrta de la populacion, a còps vienuda de luenh, e autas miaças classicas sus la situacion lingüistica), lo País de Bòrn guarda totun,quauques tròç de la soa memòria e de la soa cultura[1].

La realitat deus territòris occitans es multifòrma. De las nòstas tres granas montanhas dinc a la Mar Grana (l’ocean Atlantic), quau mosaïc mirgalhat! Suu litorau gascon, lo País de Bòrn, de Sanguinet dinc a Sent Julian de Bòrn en passar per Mamisan o Parentis de Bòrn, es un parçan de lanas planas, de grans estanhs e de dunas qui pujan a còps a mei de 70 mètres d’altitud. Lo toponim Montanha torna d’alhors sovent sus las mapas com ic trobam tanben en çò deus vesins girondins deu País de Buc.

Lo gascon, parlat ací, com dens ua grana part de las Lanas, dinc a Baiona, es tradicionaument e plasentament aperat lo “parlar negue”. Au miei de quauques autors qui an sajat de pegar a la prononciacion deu gascon dens aquera zòna (Gran Lana, Maransin, Maremne o Senhans) salhissen evidentament las òbras de Felix Arnaudin e de Bernat Manciet. Ne trobam quauques autes, mens coneishuts.

Atau, Halip Lartiga, hòrt estacat a l’eritatge “vascon”[2],met en linha quauques tèxtes o mapas suu son parçan. Recentament qu’a sortit deu desbromb un tèxte de Léon Dartigues (1900-1979). Un petit tròç de pròsa qui, en 1947, estot premiat a un concors de contes en “dialèctes regionaus” [sic] organizat peu jornau Sud-Ouest. Aquò se hadèva donc a l’epòca… Lo Halip a tanben enregistrat lo son tèxte. Que’u podem escotar suu sit de l’Observatòri de las Culturas Gasconas o dab un vidèo d’Eric Badets qui, solet a Parentis de Bòrn, hica en linha pro de musicas “folcloricas” o cantas, especiaument de Felix Arnaudin. Solide, qu’ic podem arregretar, qu’es demorat en grafia patejesanta, mes qu’es hòrt bien lejut. Qu’es un exemple clar, distint, de la prononciacion deu “parlar negue”. E arren n’empacha de har un brave exercici de gascon en transcrivent lo tèxte en grafia occitana normalizada. Aquò es çò qui estot hèit, quauques mes a, per l’obradèr de gascon deu Cercle de l’Union, lo cafè associatiu de Pissòs (Gran Lana).

Originari de las termièras de Parentis de Bòrn (quartièrde la Hita, au ras de l’estanh), qu’exerciva la profession de geomètre e qu’èra tanben passionat per la lenga nòsta. E donc, que mandèt a Simin Palay (1874-1965), longtemps capdau de l’Escòla Gaston Fèbus, entresenhas, detalhs o elements deu lexic per hargar lo son famós diccionari.[3]

Foto JJF:

Document junt (PDF):