Ua comuna gascona qui cambièt de nom? Relativament «classic» en toponimia. Shens parlar deu «Golf de Mexic» o deu mont Denali en Alaska dont parlan dens l’actualitat estatsunidenca, los noms de lòcs son a còps enjòcs geopolitics. Dens ua zòna per astre mei apatzada, l’istòria deu nòste eretatge onomastic interèssa. Conferéncia lo dissabte 29 de març.

Dens las Lanas, com dens d’autes parçans occitans o quitament a l’escala exagonau, las comunas a còps an cambiat de nom. Lo fenomèn que’s perseguís enqüèra pr’amor qu’a pujat recentament la tendéncia a l’arregropamament per, enter autas rasons, mutualizar los mejans e har evidentament estauvis. Gràcias siin rendudas aus vertuós elejuts chepicós de la moneda publica! Que’m caleré una auta longa cronica per passar en revista las autas causas: promocion toristica, desir de cambiar d’identitat o de modificar un imatge vadut tròp negatiu…

En màger partida sus l’arriba dreta d’Ador, un chic en amont de Dacs, la comuna de Saint-Vincent-de-Paul (nom administratiu oficiau) s’aperèva Poi dinc a 1828 (curiosament «Poy» sus la mapa de Cassini au sègle XVIII). Efectivament, deu temps de la hòrt catolica e conservatora Restauracion (1815-1830), que decidiren de balhar au vilatge lo nom deu sent òmi deu lòc. Mélher coneishut devath l’aperacion «sent Vincenç de Pau», «Monsieur Vincent», com l’aperèvan a l’epòca, vadot a Poi en 158, defuntèt a París en 1660 e estot canonizat en 1737.

Dab quasiment 3400 poblants adara (1692 en 1982), la comuna de Poi / SVP (s’ic gausi escríver e que demandi au sent òmi de’m perdonar!) es vaduda un chic comuna-dormitòri de l’aglomeracion de Dacs, d’autan qu’es traucada per la via rapida D824 qu’arreliga lo Mont de Marçan a Dacs e, mei luenh, a l’A63. Aquera region de las Lanas, era tanben, qu’a ua hòrta atractivitat. Au miei de las associacions municipaus, Agrad’òc( s’i hè per har coneisher e víver la lenga e la cultura nòsta: obrador de lenga, corala, cantèras e arcuelhs de concèrts o de pèças de teatre). Tots los mejans son bons entà sensibilizar au nòste eretatge gascon. La toponimia tanben n’es sovent un aute. Lhevat per los pècs, per los qui pòrtan uelhèiras e per los qui son completament indiferents o fondamentaument oposats, conéisher lo sens (pas totjorn evident) deus noms de lòcs qu’ensenha un heish de causas suu relhèu, sus las aigas, los païsatge en generau e la vita agricòla o quitament industriau, o enqüèra sus l’istòria deus camins.

Atau, dissabte 29 de març (16 h, sala deus maridatges de la mairetat), ua conferéncia illustrada sus la toponimia de Poi serà hèita per B. Boyrie-Fénié. Doctora en geografia istorica, la cercaira, qui comença d’aver ua bèra experiéncia[1], qu’estot ajudada per Alan Castagnet, hòrt engatjat dens las activitats barrejadas d’Agrad’òc. Qu’a especiaument preparat, dab los conselhs e arremarcas de la toponimista, un petit repertòri qui serà hicat a la disposicion deus auditors e deus estatjants de la comuna en generau.

Curiositats religiosas

Enter las granas bartas d’Ador (lo lhèit major deu fluvi qui i pòt desmairar au moment deus grans aigats) e los terrens sabluts de las granas Lanas de Gasconha qui començan, lo vilatge de Poi/SVP que presenta quauques curiositats.

Qu’es per exemple un lòc de pelegrinatge, lo de Buglòsa. Solide, los romius, adara, ne son pas nombrós com a Lorda, la Mèca o Benarès (Varanasi). Lo santuari, edificat devath lo Segond Empèri (arren d’estonant),qu’es netament mei modèst. La soa origina? Qu’es pr’amor d’un miracle que se seré produsit en 1620. Au còr de la Contrareforma catolica, un simple azard? La hèita: un vaquèir qui guarda lo son bestiar dens ua lana picada de lagunas, lamons o braus (marescs en Gasconha), constata qu’ua bèstia s’es estancada e es a lecar ua estatua de la Verge Maria a meitat sepelida… Ne demòran muts, evidentament (las gents, solide, ne parli pas deus bueus…). Egau, causa curiosa, trobam ua semblabla istòria de bueus dens d’autes lòcs de romivatge: Sarrança en Vath d’Aspa, Bètharram (sus bòrd deu Gave de Pau, a las termièras de Bearn e de Bigòrra), Medós (a costat de Banhèras de Bigòrra) o Bon-Encontre a costat d’Agen…

Auta emprenta religiosa d’importància, un sit catolic qu’apèran locaument, lo «Brèç», près de la bòrda de «Ranquines» on Mossur Vincenç e seré vadut e aurè passat las soas annadas de drollet: dab un casso venerable, ua glèisa un chic superbiosa d’estil neobizantin (Segond Empèri tostemps…) dab ua copòla, un EHPAD e un ensemble escolar privat.

La marca deu camin de hèr e deus ans 1940

L’istòria deu vilatge qu’es tanben marcada per d’autes aspèctes, lo camin de hèr, l’indústria e la Dusau Guèrra Mondiau.

Lo camin de hèr? S’espiatz la mapa dab atencion, que vedetz qu’a Poi / Saint-Vincent-de-Paul arriba, de bisa avant, la grana linha dreta Bordèu-Dacs installada en 1854-1855 e finançada lavetz per dus celèbres banquèirs, los hrairs Emili e Isaac Pereire (o «Pereira» puishqu’èran d’origina portuguesa). Quan gueitam dab atencion la vielha mapa de l’estat-major (ans 1860), qu’arremarcam d’alhors ua «estacion» a Buglòsa. Un temps, que s’aperèt quitament Basta-les Forges[2]. En efèit, Charles de Freycinet (1828-1923), engenhaire e ancian patron de la Companhia deus camins de her deu Mieidia, s’èra interessat un momentòt a la siderurgia locau a partir de la garluisha. Ne durèt pas longtemps; toutun, dens la toponimia de Poi/SVP, ne demòra un quartièr nomenat «Las Hargas»…

De senhalar que, dens l’encastre deu projècte de GPSO (Gran Projècte ferroviari deu Sud-Oèst), la futura linha Bordèu-Dacs, après aver traucat quauques arpents de la seuva lanusqueta per ganhar quauques preciosas minutas de viatge, harà la joncion dab la vielha linha … deu costat de Buglòsa.

Un miracle de mei?

Enfin, ua petita associacion entertien la memòria deu camp de presonèirs de Buglòsa. Près de l’estacion de Bastar, justament, qu’i avot dens los ans 1939 un camp, sinistre sovenir. En purmèr, que recebot refugiats de la Guèrra Civila espanhòla, puish soldats coloniaus (tiralhaires d’Africa deu Nòrd o d’Africa Negra dits «senegalés», tropas de Madagascar o d’Indochina). Arron, dinc a 1948, qu’i estoren embarrats soldats alemands.

Quina carrièra peu petit Lanusquet! Que’u trobam lo Vincenç (n’an pas jamei sabut lo son patronim) ordonat prèste a Peireguers en 1600, capturat e presonèir deus barbarescs a Tunis en 1605, aumoinèir a la cort de Margalida de França en 1610, caperan de Clichy en 1613, aumoinèr generau de las galèras en 1619. Dab l’ajuda de la puishenta familha de Gondi, que fonda en 1625 laSocietat deus Prèstes de la Mission(aperats «Lazaristes») puish, en 1634, la branca femenina (las Hilhas de la Caritat o Sòrs de sent Vincenç de Pau, coneishudas d’autes còps per las lors celèbras cornetas blancas). Que pareish quitament qu’aurè assistit Loís XIII quan lo rei en èra aus arrecolets (1643).