Arvèi Terral es professor de sociologia al Miralh de Tolosa. Anteriorament foguèt professor de psicopedagogia çò que lo portèt a s’interessar a l’ensenhament de las lengas dichas regionalas e mai que mai a l’occitan. D’aquí aqueste estudi subre la lenga nòstra de cara a l’escòla jacobina.
 
Un combat de 200 ans menat pels occitanistas per socializar la lenga de Mistral. Una batèsta de las fòrças inegalas qu’es malaürosament pas prèsta per s’acabar lèu. Aquò durarà tant que los occitans auràn pas comprés que la subrevida de lor identitat nacionala es una question politica.
 
L’obratge se presenta coma un recuèlh de documents administratius e politics tocant a la question. Se pòt pas dire que i age aquí vertadièrament una analisi aprigondida de la situacion de l’ensenhament de l’occitan. L’autor se contenta de far una brèva presentacion dels documents recampats. Sa contribucion personala, tot comptat e rebatut, es plan estequida. Aquò rai! Dins aqueste libre Arvèi Terral a lo meriti de tirar dels tiradors poscoses certans archius de certanas blibliotècas (a fòrça trabalhat a la Bibliotèca del Collègi d’Occitània a Tolosa), de documents que s’ameritavan, efectivament, d’èsser tornats portar a la coneissença del public. Desmest aquestes documents exumats d’unes son estats publics, coma las circularas ministerialas o los tèxtes de lei, mas d’autres pòdon èsser de letras escambiadas entre actors del combat per l’ensenhament de l’occitan. D’autres, encara, son d’articles de revista o de la transcripcion de discorses prononciats aicí o ailà.
 
Aquel libre es tras qu’interessant, e plen d’ensenhament, per los que serián encara temptats de se daissar embarganhar pels rasonaments messorguièrs dels enemics o renegaires de la lenga nòstra. Sabètz ben! Los qu’afortisson, per interès plan comprés o per alienacion, que los “Occitans daissèron volontàriament lor lenga pròpria per se cargar la del vesin”. An aqueles lor podèm raportar las paraulas de Pollux Lorain, un conselhièr del ministre Guizot, qu’escriguèt en 1837 la frasa seguenta: “E mai per se far tractar de vandals, es nòstre dire que cal trencar net dins l’antica transmission dels pateses, e que cada escòla siá una colonia de lenga francesa en país conquistat”. Òm pòt pas èsser plus clar e aquela pensada resumís 200 ans ans de politica assimilacionista del poder imperialista francés. Aquel partidari de la colonizacion, aprèp d’unes e abans d’autres, fasiá pas que reafortir çò que demòra d’uèi encara la politica lingüistica de França desempuèi 1789, valent a dire la volontat afortida d’eradicacion de l’occitan en Occitània. Una politica sempre d’actualitat en 2013 que l’un de sos elements, demest plan maites, es un nombre escandalosament bas de pòstes al CAPES d’occitan.
 
Lo comolum de l’alienacion reven al Comitat de l’Instruccion Publica de l’arredondiment de Caors que prenguèt en 1834 la deliberacion seguenta: “Aprèp aver deliberat, lo Comitat; Considerant que l’unitat politica e administrativa del Reialme reclama imperiosament l’unitat del lengatge dins totas las parts, e denonciant la funèsta influéncia que l’usatge del patés exercís subre la prononciacion de la lenga francesa e subre la seu blosetat,… Lo comitat declara que: — Lo patés es enebit dins totas las escòlas primàrias de l’arredondiment. Los regents l’emplegaràn pas jamai e velharàn sevèrament a çò que los escolans ne faguen pas usança. — Los regents colpables d’infraccion al present seràn perseguits e castigats de las penas de disciplina confòrmas a la lei”.
 
Se vei plan pro amb aquestes dos tèxtes (mas ne poirièm balhar atal a sacadas) que lo francés foguèt impausat per l’opression e per la repression. Lo darrièr negati de justícia en data, e lo pus marrit per nautres, lo que nos poiriá tuar a fièch se nòstra reacion èra pas adaptada e immediata, es lo refús de modificar en consequéncia la Constitucion francesa per poder votar una lei per las lengas e ratificar la Carta Europèa per las Lengas. Una promessa facha pel candidat François Hollande en 2012 e finalament non tenguda, coma François Mitterand tenguèt pas sa promessa de “reparacion istorica” en 1981. Malaürosament totes aqueles renegaments successius empachan encara los occitans d’arrestar de votar pels partits franceses e de refortir los partits occitans, los sols qu’an vocacion a salvar Occitània.
 
Lo libre pòrta tanben la pensada de monde, qu’en defòra de l’occitanisme, se batèron pel respècte de la diversitat lingüistica. Demest aquelas personalitats un certan Charles de Gaulle, lingüista especialista de la lenga bretona e de las lengas cèltas, que peticionèt en 1870 al prèp dels deputats per la defensa de las lengas de França. L’istòria farà que son pichon nebot, del meteis prenom, serà pas de son vejaire.
 
Fin finala aqueste libre d’Arvèi Terral ven en complement del de Laurenç Abrate paregut dins la meteissa colleccion. Sembla d’èsser estat organizat coma un annèxe seu, portant certans tèxtes caporals paisselant las estapas màgers de la guèrra menada contra la lenga nòstra.
 
Per acabar, me pòdi pas empachar de reprodusir una frasa del filosòf peiregordin Gabrièl Tarde (1843-1904) manlevada dins son Manual General de l’Instruccion Primària de 1899: “Lo desaben d’aver pas qu’una lenga, aquò’s que sièm expausats a prene per caractèrs universals las particularitats que li son pròprias”. A meditar dins los mitans jacobins.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 
_____
TERRAL, Arvèi. La langue d’oc devant l’école (1789-1951). Edicions de l’Institut d’Estudis Occitans. Colleccion “Tèxtes e documents”, 2005. 350 paginas.