La batalha d’Oarga foguèt una batalha en Marròc entre las armadas de la republica confederala de las tribus del Rif e los franceses. L’armada del Rif èra dirigida per Abd Al-Krim e l’armada francesa èra pel manescal Hubert Lyautey. La batalha arribèt après l’ataca de l’armada del Rif contra divèrses vilatges isolats marroquins situats del costat francés. L’armada francesa poguèt pas arrestar la marcha de l’armada rifenca e patiguèt una grèva desfacha militarar temporària. Pasmens, lo retirament francés de l’airal se desvolopèt d’un biais plan ordenat.

En 1912, lo Tractat de Fés confirmèt los protectorats francés e espanhòl sus Marròc. Lo Rif tombèt sus l’autoritat d’Espanha, mas la region se revoltèt contra aquel estat. En 1921, lo general espanhòl Manuel Fernández Silvestre comencèt la guèrra, e lo meteis an l’armada d’Espanha subiguèt una grèva desfacha a Anwāl. L’armada d’Abd Al-Krim se provesiguèt en fòrça armas e municions. Puèi l’armada rifenca tornèt véncer los espanhòls a Al-Arwī.

En 1924, l’armada francesa arribava al nòrd d’Oarga, situada a la frontièra entre los protectorats espanhòl e francés. La tòca èra de cercar un acòrdi amb las tribus localas per que demorèsson vassalas del sultan marroquin. Mas la siá preséncia provoquèt l’ataca de cèrts pichons grops de rifencs de 1924 enlà. Aquel meteis an, Lyautey demandèt mai de soldats en Argèria.

Pendent la batalha

En 1925, 8000 òmes d’Abd Al-Krim ataquèron la linha de defensa d’ Oarga e copèron las comunicacions entre Marròc e Argèria. La primièra tòca èra Bni Zerwal. Alara l’armada francesa del manescal Lyautey aviá mai de 20 000 soldats mas sonque qualques batalhons podián defendre la frontièra e èran desseparats en mai de 60 fòrts clau. Lèu-lèu, los franceses poguèron sonque mobilizar quatre batalhons mentre que l’armada del Rif creissiá fins als 20 000 òmes.

Totun, l’armada francesa aviá lo supòrt de mai de 120 avions qu’ajudèron un pauc a defendre aqueles fòrts, malgrat que poguèsson pas arrestar l’ofensiva de las tropas rifencas. Los franceses perdèron fòrça òmes e Abd Al-Krim conquistèt, fin finala, los fòrts.

Val a dire que los rifencs se mostrèron plan mai abils tacticament que los franceses pr’amor que coneissián plan mai lo païsatge, E après traversar la linha de defensa francesa, comencèron una guèrra de guerrillas plan eficaça. En mai d’aquò, tanben avián d’armas modèrnas. Los comunicats de l’armada francesa parlavan alara de mai de 100 000 rifencs amb d’armas europèas, e mai la tropa pus granda dels rifencs atenguèsse solament aperaquí 5000 òmes.

Quand la linha de defensa francesa foguèt traversada pendent lo mes de junh de 1925, los rifencs menacèron las vilas de Taza e Fés. L’armada francesa evacuèt la populacion de la primièra vila devèrs la segonda. Lo 20 de julhet, los franceses ja avián subiguèt la pèrda de mai de 2000 òmes e 3720 nafrats.

Puèi 48 fòrts franceses tombèron conquistats pels rifencs e l’armada d’Abd Al-Krim poguèt capturar 51 canons, 35 mortièrs, 5000 fusils e 200 mitralhadoiras en mai de 70 000 cartochas, 10 000 granadas e 16 000 balas de canon de l’armada francesa qu’encara se retirava. Los franceses se retirèron a la fin d’estiu al sud d’Oarga. (Legissètz la seguida).

Aqueste article es publicat dins Sapiéncia, la revista occitana de divulgacion scientifica, amb la quala Jornalet a un acòrdi de cooperacion. Podètz legir l'article entièr aicí.