Pel primièr còp, de pròvas irrefutablas mòstran que l’estat francés utilizèt d’armas quimicas pendent la guèrra d’Argeria, çò rapòrta Vilaweb. Lo documentari Algérie, sections armes spéciales, realizat per Claire Bilhet e lo doctor en istòria Christophe Lafaye, de l’Universitat d’Ais-Marselha, revèla que l’estat francés non solament faguèt servir aquelas armas proïbidas per la Convencion de Genèva de 1925, mas tanben dissimulèt aquelas informacions pendent de decennis. Aquela descobèrta a provocat una onda de tust, sustot en Argeria, ont l’istòria de la guèrra d’independéncia e de sas atrocitats demòra un subjècte sensible.

Lo filme, inicialament programat sul canal France 5, foguèt retirat de l’antena après de pressions, mas demòra accessible encara sus Internet. L’anullacion de sa difusion foguèt denonciada per la premsa argeriana, que soslinhèt lo caractèr escandalós de la decision. Las autoritats argerianas difusèron puèi lo documentari a la television publica, e un debat foguèt organizat, amassant d’especialistas e los realizaires.

Los testimoniatges reculhits dins lo filme destapan l’usatge massís de gases mortals, coma lo CN2D, entre 1956 e 1962, per deslotjar los resistents de l’FLN e la populacion civila refugiada dins de caunas. Segon las pròvas trobadas pendent sas recèrcas, Christophe Lafaye demòstra que l’utilizacion d’aqueles gases letals començèt d’èsser mesa en practica de faiçon experimentala en 1956. L’annada seguenta, lor utilizacion se generalizèt en tota Argeria amb la creacion de las Brigadas d’Armas Especialas (BAS) e de 119 còlas de caunas, caduna compausada de trenta uèch òmes.

Aquela revelacion met en lum l’implicacion de nauts responsables franceses, dont lo futur president François Mitterrand, ministre de l’interior, puèi de la justícia a la fin de la IVa Republica, al començament d’aquela politica de terror quimica. Lo silenci impausat per París sus aqueles faches perdurèt fins als ans 2000, amb de dorsièrs militars sistematicament archivats coma secret de defensa. Los testimoniatges de subrevivents argerians, aital coma de soldats franceses que participèron a aquelas operacions, fan pròva de la brutalitat e del patiment infligits per aquelas armas quimicas.

Uèi, aquela recèrca torna la paraula a las victimas e lèva de novèlas questions sus las responsabilitats de l’estat francés dins la guèrra d’independéncia d’Argeria. La vertat sus l’usatge d’armas quimicas poiriá tanben aver de repercussions significativas sus las relacions francoargerianas, ja degalhadas, sustot dempuèi que l’èx-metropòli a acceptada la sobeiranetat marroquina sul Sahara Occidental.