Sèrgi Viaule s’ensagèt a totes los genres literaris: racontes de viatges, contes reculhits de la boca dels que los avián ausit bèl temps a e restituits dins lors colors d’origina. Darrièrament publiquèt Dragèias, un recuèlh de poesias que se degusta coma de bonbons; mas tanben Na Balfet, un roman policièr que se debana as Arfons. A cada còp se tracha de salvar una lenga dangeirosament atacada. Una lenga qu’es la marca d’una identitat viva.
 
D’uèi, Sèrgi Viaule se lança dins l’escritura d’un roman istoric. Roman del temps de la crosada que l’accion se debana al moment de la batalha de La Vaur. Vila que foguèt presa per Simon de Montfòrt lo 3 de mai de 1211. Aquel malastrós eveniment balha cada an escasença a una ceremònia d’omenatge a las victimas. L’an d’aprèp, Simon de Monfòrt lo passa a pilhar los environs. Las Toelhas son desrocadas, anequelidas, en junh de 1212. Setanta cinc ans pus tard la ciutat prenon lo nom de Britèsta, qu’es lo del senescal reial Simon Brisatèsta.
 
Probablament que desempuèi de temps lo projècte virava dins lo cap de Sèrgi Viaule. Una entrepresa que teniá al còr del militant occitanista. L’accion se debana, adoncas, a Las Toelhas. Lo libre es dedicat al Sénher Bernat Caraguion, deputat onorari, conse de La Vaur, qu’agèt en data de l’11 de genièr de 2002 l’èime e lo coratge de far publicar l’arrestat municipal seguent: (...) las denominacions Montfòrt (...) son enebidas subre lo territòri tot de la comuna de La Vaur. Sèrgi Viaule ajusta que la pàtria li siá reconeissenta d’aquel acte de resisténcia.
 
I a, ça que la, maitas rasons, aquestas intimas, que butèron l’autor a escriure lo roman: Desempuèi l’ocupacion francesa, l’endrech s’apèla oficialament Britèsta. Mas ieu passèri mon enfança a Las Toelhas e de Las Toelhas sempre soi.
 
Amb La Venjança d’Isarn Cassanha, notari e faidit, se poiriá córrer la risca d’un roman engatjat a ne rebutar lo legeire. Sabèm ont es lo còr de Sèrgi Viaule. Lo qualificatiu qu’acompanha cada còp lo nom de Simon de Montfòrt, lo vodant al mesprètz, o marca clarament. Aquò rai! Que la bestialitat de la conquista, las cronicas de l’epòca la descrivon ben pro. Los estatjants de Las Toelhas qu’auràn pas agut la prudéncia de s’enfugir, seràn desportats en colomna, las bòrias pilhadas e cremadas.
 
Lo roman conta lo destin d’una jove païsana, Lusimonda, e d’Isarn; totes dos de familha catara. La guèrra los va desseparar. L’un, Isarn, jove notari, vendrà faidit; mentre que Lusimonda, serà retrobada mièja destimborlada dins los bòsques. Per l’autor es l’escasença de nos descriure las ceremònias cataras, entre maitas, lo batisme autrament dich consolament. Lo fach que Lusimonda siá estada per sos parents promesa a la religion novèla, arrenga pas los afars. Isarn, a véser tantas bòrias cremadas, e demest aquestas la dels parents de Lusimonda, a pas mai qu’una idèa en cap: se venjar. Se lança a l’endarrèr dels pilhards e los descabussa un a un, fins al darrièr. Lusimonda e Isarn acabaràn ben, miraculosament, per se rescontrar e se maridar. Mas la temporada èra pas al bonaür. La guèrra e l’opression ganhavan cada jorn un pauc mai de terren. Totes se demandan quant de temps encara auràn los franceses sus l’esquina?
 
Totòm ne conven, se coneis plan mai l’epòca de Richelieu pels romans d’Alexandre Dumas que pels istorians. En plaça de consideracions analiticas mas fredas, lo roman ditz la vida viscuda del cadajorn. Aquò’s lo cas del roman de Sèrgi Viaule qu’o fa remirablament. Lo libre se pòt crompar en linha.
 
 
 
 
Joan Ròcas
La Dépêche, Tolosa
 
 
 
 
_____
VIAULE, Sèrgi. La Venjança de N’Isarn Cassanha, notari e faidit. Edicions Pyremonde, 2013. 168 paginas.