Aqueste volum Lo Comte de Foix es la tresena pèça del triptic romanesc de Frederic Solièr tocant los princes occitans qu’agèron de patir, a l’Edat Mejana, l’invasion franchimanda en Lengadòc. Rebrembem per memòria que Frederic Solièr foguèt un escrivan occitan d’expression francesa nascut en 1800 en País Foissenc. Escriguèt de romans, mas tanben fòrça pel teatre. Moriguèt jove a l’edat de 47 ans. Aqueste libre es son ultima òbra escricha. Lo roman es malurosament inacabat. Es tras que damatge qu’age pas pogut acabar aquesta òbra monumentala que recampa Lo Comte de Tolosa, Lo Vescomte de Besièrs e aqueste darrièr volum que s’acaba a la ronza, l’autor agent comprés que lo poiriá pas menar fins a cima de çò que prèviament pensava. Rai d’aquò! Lo plaser de legir Frederic Solièr demòra intacte. Èra un escrivan de mestièr que mestrejava son art dins l’escalcida d’una òbra romanesca. Amb aqueste libre arribava probablament al cimalh de sas qualitats literàrias.
 
Plan solide lo legeire d’auèi traparà qualquas causas que lo van far s’interrogar. Per exemple, un còp de mai, coma dins sos romans precedents, l’autor fa una confusion entre catars e vaudeses. Cal dire que lo quiti mot de catar deviá pas èsser conegut a son epòca, o s’o èra, el lo deviá pas conéisser. Cossí que ne vire, l’a pas jamai emplegat. Èra incapable de destriar vaudeses e bons òmes. Per el, la glèisa vaudesa e la bona glèisa tot aquò èra del pariu al meteis. Confusion deguda, plan solide, a l’estat embrionari de las recèrcas istoricas a la debuta del sègle XIXn. Gaireben dos cents ans de trabalh sul sicut an fach evoluir lo quantum de las coneissenças dins lo domèni. E mai que dins l’avenidor —qual sap?— se poiriá encara descobrir de pergamins que nos poirián porgir d’elements complementaris sul periòde.
 
Dins aqueste ultim obratge de la trilogia, Frederic Solièr nos depinta lo crosat Gui de Levís coma un vulgar rigaud capable d’estrangolar de sas mans una adolescenta sens defensa. Lo presenta coma un sembla-chivalièr que, puslèu que de combatre leialament segon las leis de la chivalariá, usa de l’engana, de la traïson, del patricolatge e del crime per n’arribar a comolar sa prodigiosa apeténcia de rapinaire. Ne fa una faràmia sens lei ni fe. Dins aqueste libre la simpatia de Frederic Solièr per la lucha de liberacion nacionala dels occitans, o puslèu an aquel moment, per la resisténcia occitana a l’envasiment, se dementís pas. A prepaus dels franceses parla de “barbars”. Denóncia lor demagogia al servici de lor rapacitat. Fustiga lor brutalitat, lor falsetat e lor grossieretat de l’epòca. Aquelas ignomínias comesas pels crosats las a probablament pas inventadas per satisfar a una panta racista de cara als franceses, son portadas dins totes los documents d’epòca e mai que mai, coma cadun sap, dins lo tèxte de la Cançon. Se l’autor las menciona e se’n servís dins son òbra romanesca, es plan que las a pescadas dins las cronicas de l’Edat Mejana ja a sa portada en aquesta debuta de las annadas dètz e uèit cents e quicòm.
 
Tornem z-o dire, aqueste volum es plan pus tèunhe que los precedents (300 paginas pels dos primièrs mentre qu’aqueste ne fa pas que 135). Çò estranh es que dins aqueste roman se tracta quasiment pas del comte de Fois, contràriament a çò qu’auriá pogut balhar a pensar son titol. De fach, l’accion se debana mai que mai dins una castelaniá del Comtat de Fois e aquesta causida geografia aquò’s la sola relacion que se pòsque far entre lo contengut e lo titol de l’obratge. Tot al debanar de la narracion se tracta pas que de traïson e de feloniá, de transgression del còdi chivalierós de la part dels franchimands prèstes que son a destrusir lo país e a massacrar sa populacion per lo poder dominar al pus lèu. Simon de Montfòrt i es de longa a prene d’ostatges innocents e a far de cantatges. Una tissa comuna a cò dels “barbars venguts de França” segon çò qu’escriu Frederic Solièr. Aqueste, pren sens relambi la defensa d’Occitània. Son amor de la pàtria nòstra es estat, sens aver besonh d’anar quèrre pus luènh, lo motor que lo portèt a escriure aqueste triptic tocant l’istòria medievala occitana. An aqueste prepaus, a despart dels istorians, es probablament Frederic Solièr que, lo primièr, se metèt a escriure de romans istorics sus aqueste periòde. Es lo primièr escrivan de l’èra modèrna a aver trabalhat sus la veta. Res que per aquò, son òbra s’amerita encara, en 2013, d’èsser legida. Podèm mercejar un còp de mai l’editor Eric Chaplain de no’n balhar la possiblitat.
 
Per çò qu’es de la designacion del país nòstre, dins aqueste roman s’es produsit una evolucion a cò de l’autor. Dirai, una urosa evolucion. De la denominacion de “Provença” pels dos primièrs volums es passat a la de “la (sic) Lengadòc” dins aqueste. Cossí explicar aquel article femenin? Probablament per assimilacion rapida entre lo toponim e la lenga d’òc que, solide, “lenga” es femenin. O tanplan per çò qu’a l’epòca a la quala es estat escrich lo libre, un país èra abans tota causa dins l’esperit del monde una província. Atanben —e mai se poriá dire logicament— çò que nautres sièm acostumats de sonar “lo” Lengadòc, sosentendut “lo país de Lengadòc”, èra alara “la” Lengadòc, sosentenduda “la província de Lengadòc”.
 
Seriá interessant de conéisser quinas son las emprentas que daissèt aquesta trilogia romanesca dins l’istòria de la literatura a la debuta del sègle XIXn. Me demandi se, pauc e pro, participèt pas a la pujada de la consciéncia nacionala occitana e, al delà, benlèu tanben, a la crecion del Felibritge?
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 
_____
SOULIÈ, Frédéric. Le Comte de Foix. Edicions dels Regionalismes, 2012. 125 paginas.