Rubrica culturala del conjunt civilizacional: Aragon, Païses Catalans, Occitània, Arpitània, Païses Retocisalpins

.


L’autor mai conegut de l’univèrs teatral piemontés es Vittorio Bersezio (1830-1900). L’òme es una figura destacada de la cultura de Piemont del sègle XIX. Èra politician, escriveire e jornalista. Fondèt lo jornal La Stampa (alara anomenada la Gazzetta Piemontese). 

La siá òbra teatrala mai coneguda es Le miserie’d Monsú Travet (Las misèrias del Sénher Travet) representada pel primièr còp en 1863. Conta l’istòria d’un pichòt foncionari que mena una carrièra sens cap de resplandor: los sieus colègas de trabalh sistematicament li passan davant per obténer de promocions. Regularament se fa umiliar per lo sieu cap de servici. A l’ostal la siá vida tanpauc non lusís pas gaire: sa filha lo considèra coma un paucval e sa femna, una rebrossièra que gasta la moneda a palhats, se fa cortejar per lo nòu cap de division del sieu espós. Per suportar aquò Sénher Travet repetís lo mot “Paciéncia” tot lo sant clame del jorn. (“Sì, sì, chiel a l’é stait ben fortunà. Mi’nvece j’heu avù tuti ij maleur. Pi m’afano a travajé, e meno i vad anans, e i vëddo a passeme sij barbis tanti ch’a fan niente. Adess j’heu ancora un cap ëd session ch’a l’é na bëstiassa ùnica e ch’i seu pa’l përchè a peul nen s-ciaireme e am perséguita...”)
 

La dolentisa del sieus colègas que lo prenon per un paradolor anarà fins a li far pèrdre son trabalh de foncionari. Mas cal pas jamai prejutjar de las gents e Monsú Travet es benlèu pas tant nigaud coma totes o voldrián creire...



Dempuèi 150 ans lo succès d’aquesta pèça de teatre a pas jamai flaquit. Es encara jogada regularament pel país piemontés. Lo tèxte a conegut mai d’una edicion e es disponible dins las librariás e sus internet. En 1982 se faguèt une version televisada en piemontés amb Gipo Farassino, mas l’òbra es sustot coneguda de pel film de 1952, en lenga italiana qu’i jogavan en Carlo Campanini e Gino Cervi.



Uèi lo dia, un travet es vengut un nom comun en piemontés e en italian. Es sinonim de “pichon burocrata”. Per un locutor occitan, la lenga piemontesa es d’un accès instinctiu mens aisit qu’o es lo catalan. Totun, amb un petit esfòrç, al cap d’un moment l’aurelha s’acostuma e la compreneson se fa. La lectura del piemontés, tanben, demanda de far l’esfòrç d’aprendre las paucas règlas que regisson l’ortogràfia. Mas es un esfòrç plan leugièr s’òm pensa qu’aquò dubrís las pòrtas de la cultura e de la literatura del nòstre país fraire: Piemont.






Terric Lausa