Totòm coneis Cristian Rapin, lo militant; plan mens nombroses son los que coneisson l’escrivan. Aquò se pòt comprene que son òbra literària es malaürosament de plan mal trobar. Pr’aquò, l’agenés es autor de mantun recuèlh de poesias. Qualqu’unes son estats editats a las edicions ADEO/Lo Clusèl. Pensi, entre maites, a Poèmas d’Agost, publicat a l’estiu de 2007. Cristian Rapin es pas un autor tombat de la darrièra pluèja. I de temps qu’amb d’òbras variadas es present dins las letras occitanas. Tocant a la pròsa, es autor de novèlas e de romans (vos recomandi Ego Nominor Leò encara disponible a las edicions del Gai Saber). Mas jamai es pas estat mes jols lums de la critica. Vòli dire de çò que podèm aver —o de çò que nos demòra— de critica literària. Sola la revista lo Gai Saber, de quand en quand, lo publica e rend compte de son trabalh. Un còp de mai, dins aqueste domeni coma dins los autres, sièm plan obligats de far çò que podèm amb çò qu’avèm...
 
Jamai, a mon vejaire, l’òbra de Cristian Rapin es pas estada promoguda coma auriá deguda l’èsser. I a una manca al nivèl de la critica literària, mas n’i a tanben una al nivèl de l’edicion e de la difusion. Ne vòli per pròva qu’aqueste roman, dins un passat recent, foguèt publicat en dos tròces. Per comoditat constrencha, l’autor los nomenèt “tòme primièr” e “tòme segond”. Se cal ben arrengar amb la realitat dels apleches qu’avèm —o pas— a posita! Pas que per parlar de mon experiéncia, legiguèri lo tòme primièr tre que foguèt publicat a las edicions Princi Negue, i a d’aquò mai d’un desenat d’annadas. Jamai agèri pas l’escasença de legir lo segond tòme, nimai sapièri pas que foguèsse estat publicat un jorn, endacòm. Pr’aquò ensagi de me téner al corrent de las parucions tocant l’escrich de la lenga nòstra. S’èra estat publicat, me sembla que l’auriái sabut.
 
Aquí çò qu’es estat, aièr, l’estat de l’edicion occitana. Lo passat es passat. Espèri, al present e al futur, véser los afars se melhorar. Tot comptat e rebatut, sièm totes aquí per melhorar las causas que trucan. Lo país manca pas de valents. Se nos i tenèm, capitarem.
 
Un còp de mai, de mercés a la edicions Princi Negue/dels Regionalismes (las solas edicions que me faguen lo servici de premsa), avèm ara lo roman publicat “d’un sol tenent”, coma se ditz quand se parla de las tèrras. Nimai es pas damatge! D’evidéncia val mai legir una òbra de tira que non pas a tròces, d’ont mai s’avèm de dificultats per júnher los tròces en question.
 
Aqueste roman es una epopèia dins lo linhatge de las grandas epopèias anticas. Dins un país temperat ont la fredura pus fissaira altèrna amb lo calimàs pus pesuc, los pòbles se costejan e se quiscanhan sens relambi. Se fan quitament la guèrra que d’unes an de menar lor lucha de liberacion nacionala. Subre çò que se pòt endevinar coma una tèrra pauc o pro espitalièra, se trapa un espaci que jòga al desèrt amb la natura. D’òsts se i mòvon per planas e montanhas. Los òmes d’òsses e de carn semblan de fregar, de lisar subre lo temps. Fins al moment ont M’orgèn escriu Lo Libre que dels Ogas, desliurarà los Ogdús. Es lo libre que va deslargar lo vèrbe e amb el l’energia de tot un pòble, fins alara somés. Lo libre que tornarà a cadun la fiertat de sa nacion. L’obratge que va decuplar la vigor dels sòmis e dels braces.
 
De las batèstas se bastís l’istòria del valorós pòble ogdú qu’amb sa lenga, de las cadenas, fin finala, acabarà per se desliurar. A de moments, entre lo palpable e l’irreal tot es cambavirat. Dins aquel espaci de cent quaranta paginas, la luna se chauta coma d’una figa del solelh. El meteis patís l’amnesia e tanplan del complèxe de l’orfanèl. Dins aqueste parçan de planeta, lo temporal es de longa en guirguilhs amb l’espacial; almens siague pas lo contrari...
 
Dins una escritura nebulosa —benlèu a puntilhs—, lo libre fondador de M’orgèn trigòssa sos signes saviament apertierats. Lo que se trachèt de materializar sas pensadas en las i consignant i posèt la fòrça d’anar quèrre la libertat. La ficcion se manja sus l’esquina de la realitat e aquesta, tornar, enfanta sens trigar mai una novèla ficcion. L’Òme-creator s’entremescla e s’escramborbilha fins a s’esvanir longamai.
 
Las femnas, elas, viran e reviran la manivèla del monde. Lo libre es claufit de qualques passatges d’un erotisme requist. Los òmes seguisson la destinada dels elements. La mornadura pren de relèu tanlèu que lo nonrés naseja encadòm. Endacòm? Mas ont comença l’endacòm e ont s’acaba l’aicí dins Lo Libre?
 
Alavetz, lo legeire se daissa embelinairar per una escritura a mantuna man coma rajant de mantuna sorsa. Aquò’s aquò la fòrça del libre. Qual es qual per qual? Un còp de mai, coma dins tota bona literatura, òm endevina foscament que las questions vertadièras son las que demòran sens responsa. Los jòcs de miralhs jògan d’a fons. En Rapin fa escriure un libre a M’orgèn que cada legeire auriá pogut escriure. Aquò’s aquò que deguèt èsser la tòca de l’autor: portar cadun de sos legeires a pensar qu’auriá pogut el escriure “Lo Libre”.
 
Cristian Rapin amb son “Libre” es aquí a nos enfachinar, a nos emmascar. Un libre tan pesuc e tan leugièr coma la vida. Gausi azardar qu’aquesta òbra es una de las mai lusentas de l’edicifi literari de l’autor. Una òbra que cada occitan(a) legirà golardament, almens presèsse se regalar dels jòcs de l’esperit. Se tracta aquí d’un obratge d’aventura d’una polida factura poetica.
 
Aprèp una legida tan prenenta avèm plan de mal a tornar a la realitat del quotidian. Ai rarament legit una pròsa tan druda ont van cotria, dins un ritme a l’encòp lent e volontari, la precision e l’estetisme de la frasa. L’escritura de Cristian Rapin es un condensat d’intelligéncia e d’armonia verbala.
 
 
 
 
 Sèrgi Viaule
 
 
 
 
 
 
_____
RAPIN, Cristian. Lo Libre de M’orgèn. Edicions Princi Negue/des Regionalismes, 2013. 140 paginas.