Los deputats d’EELV prepausan d’emendar la constitucion per inserir la Carta dins l’òrdre juridic francés. Pendent la darrièra campanha electorala, l’actual president Hollande s’engatgèt a la ratificar. Lo Conselh d’Estat emetèt un jutjament negatiu.

Paul Molac, deputat de l’Union Democratica Bretona (UDB) a l’Assemblada Nacionala francesa, prepausa, amb 17 autres deputats, l’aprobacion d’una lei constitucionala que venga un paragraf dins l’article 53 de la constitucion de la republica, fasent referéncia als tractats internacionals. Amb aquela proposicion, l’article 53 seriá enriquit amb los mots seguents: “La Republica pòt ratificar la Carta Europèa de las Lengas Regionalas o Minoritàrias adoptada a Estrasborg [per l’Assemblada del Conselh d’Euròpa] lo 5 de novembre de 1992, completada per sa declaracion interpretativa”.
 
Dins una entrevista a Le Journal du Pays Basque, Molac remarca que, tant que s’agís d’una lei constitucionala, caldrà una majoritat de cinc parts tres per qu’aquel emendament siá aprovat. Molac es optimista e crei que pòt arribar a 50% dels deputats de l’Assemblada Nacionala (sustot de socialistas, mas tanben de l’ UMP), pasmens reconeis qu’arribar a 60% serà “un pauc mai complicat”.
 
Dins l’expausat de las rasons, los deputats sostenon que la proposicion a un preconsens de fons, fòrça difondut dins la societat civila. Dison que ne son la pròva los desenats de milièrs de personas que manifestèron lo 31 de març de 2012 dins divèrsas vilas de Bretanha, Occitània, Alsàcia, Catalonha e lo Bascoat per revendicar la reconeissença de las lengas que se parlan dins l’estat francés, “aquelas filhas mal aimadas de la Republica”. Las manifestacions èran l’expression de las promessas, traïdas o demoradas en suspens, que França deu intrar dins “una nòva èra, ont la pluralitat lingüistica e culturala obtendriá, fin finala, lo drech de ciutadanatge dins lo nòstre país, après de sègles de relegacion a las catacombas, la marginalitat e lo mesprètz”.
 
Totes los deputats que prepausan la lei fan partida del grop parlamentari d’Euròpa Ecologia-Los Verds (EELV), levat Noël Mamère, que quitèt lo grop fa dos meses. Segon los parlamentaris, la societat francesa compren que se pòt “reconciliar amb la multiplicitat de sas raices, de sas manièras de s’exprimir e de sos gèns, en tot s’enriquir dels diferents apòrts”. Una nòva actitud que deu èsser l’antidòt d’una politica perseguissent las lengas que se parlan en França “en nom d’una supremacia” del francés e “d’una nòrma unifòrma que s’impausa a cadun. Cal quitar d’èsser de ciutadans impotents e irritats d’un país que daissa morir sas lengas, mentre que sos vesins, sens excepcion, trabalhan per las salvagardar e per ne desvolopar l’usatge”.
 
 
Una promessa del president Hollande
 
Los deputats ecologistas remembran que l’actual president de la Republica, François Hollande, aviá promés, quand èra candidat, que ratificariá la Carta Europèa de las Lengas —quitament se caliá emendar la Constitucion—, en seguissent lo procès començat pel primièr ministre socialista Lionel Jospin en 1999, e “brutalament interromput pel president Jacques Chirac”. Los deputats acusan lo Conselh d’Estat d’aver reprimit lo procès. Aquel Conselh emetèt un rapòrt negatiu, al començament d’ongan, sus la ratificacion de la Carta Europèa de las Lengas.
 
Mas los deputats ecologistas veson encara mai de rasons per subremontar aquel “non” del Conselh d’Estat. Tant que lo govèrn francés defend pel Mond la lenga francesa per que siá pas minorizada a escala globala, çò argumentan, es pas capable de seguir son quite exemple quand s’agís de las lengas minorizadas dins la Republica Francesa. Segon los promotors de la lei, l’incoeréncia es evidenta e los arguments del Conselh d’Estat son inconsistents e confusionaris. Las lengas minorizadas “menaçan pas, devesisson pas, jonhon”, çò dison. “Cap d’argument solid, juridic o politic” s’i pòt pas opausar.
 
E riblan en disent que la Carta deuriá èsser acceptada ni que foguèsse, ironicament, en nom de la francofonia. “Perque s’en doas o tres generacions, França ven un cementèri” per aquelas lengas, sauprà pas que respondre als que trabalhan per “l’uniformizacion lingüistica a marcha forçada”, quand li demandaràn: “Per quin motiu voldriatz que tractèssem melhor la vòstra lenga que çò que tractèretz ièr la lenga dels catalans, dels bascos o dels còrses?”
 
 
 
 
 
 
 
Aqueste article es adaptat de Nationalia, amb qui Jornalet a un acòrdi de cooperacion.