Aquestas novèlas, per d’unes, son tanben de contes. Per çò que lor autor, abans tota causa, es contaire. E contaire de tria. Benlèu que lo Bernat serà pas content qu’un còp de mai se parle d’el coma d’un contaire e non d’un autor, d’un escrivan. Mentretant, tre que se tracta d’el, me pòdi pas empachar d’evocar lo que ne sap escalcir. Mas se n’es atal, es tanben un pauc de sa fauta. Embelina talament son public quand conta que lo que l’a escotat, siaguèsse pas qu’un còp dins sa vida, lo pòt pas desbrembar.
 
Aqueste es enfachinat per la construccion de sas istòrias que son a l’encòp montadas sul modèl universal del conte e a l’encòp sus de tèmas modèrnes. A de mai, son espectacle ofrís, solide, diferents registres. I a las istòrias e los contes, mas i a mai que mai la preséncia umana del contaire Bernat Bergé. Lo famós “Bernat contaire”, qu’enfachina pichons e bèlses per sas prestacions scenicas fachas de res, o de pas grand causa. Es an aquò que se mesura tanben los grands diseires de sòmis: la lor capacitat a emplenar la scèna pas qu’amb lor pròpria persona e qualques acessòris de res. Bernat Bergé a pas besonh de projector per lusir e far lusir lo mistèri de sos contes. Bernat Bergé l’escotariem totes fuòcs atudats. Sa votz bastariá per nos carrejar d’un monde a un autre, per nos rebalar suls camins de las imaginacions mai meravilhosas las unas que las autras. Es aquí que residís tot l’engèni contadenc del que viu prèp de la natura, entre Sava e Garona.
 
Mas pro de parlar del contaire per ne tornar a l’autor Bernat Bergé. Ja, al moment de la publicacion de son L’Estilò Negre, paregut fa ara qualques temps, agèri l’escasença de dire tot lo ben que pensavi de sas novèlas. Me pensi qu’amb Ives Roqueta e Bruno Peiràs, es un dels melhors novelistas qu’avèm a l’ora d’ara dins la literatura occitana. Sap amenar una tombada. E sabèm totes que sens tombada i pòt pas aver de novèla. Es lo genre qu’o vòl atal. Un tèxte cort sens tombada es un “raconte fictiu”, o roman de tres paginas, o quicòm mai se volètz... Mas es pas una novèla. Es almens la concepcion qu’ai del genre. Disi pas d’aver rason, mas es atal qu’o entendi.
 
E trabalhar lo tèxte brèu, Bernat Bergé sap far. Es son especialitat. Es de longa entre contes e novèlas. Dins aqueste recuèlh fa lo va-e-veni entre l’un e l’autre amb un egal bonaür. Mas dins aqueste, benlèu mai que dins sos dos precedents, pòrta un agach septic sus l’anar de la societat. Compatís a la vista de l’“obligacion existenciala de l’umanitat”. Arribi pas a o virar autrament per dire que, s’o cal, es capable de se trufar un bocinèl de sos contemporanèus. Non pas marridament, mas per çò que los faches son los faches e que cal dire de blanc, çò blanc. E francament, que mai que la pigresa, la cupiditat, la coardesa o la cobesiá pòdon prestar mai a la creacion literària? Seriá damatge de n’aprofiechar pas, e podètz comptar amb l’uèlh expèrt de Bernat Bergé per daissar pas passar res.
 
La condicion de l’uman es çò qu’es. Se la cal pas calar, la cal pas tanpauc acusar d’èsser mai que çò qu’es. I a pas jamai ni marridesa ni condescendéncia dins los tèxtes de l’autor. Coneis tròp plan los limits de l’uman per o se permetre. Cada comportament es per el una interrogacion. Una interrogacion que cal butar a sos extrèms per dire de benlèu ensajar de ne descobrir la debuta del començament d’una ipotetica solucion. Mas Bernat Bergé, òme d’experiéncia se ne pòt èsser, se fa pas d’illuscion subre las reponsas possiblas. Sap ben tròp los capricis umans per prestar an aquestes la mendre constància. Demòra a l’artista lo sorire galejaire del que sap que val pas mai que los autres.
 
Al delà del fons, i a la forma. E aquí soi estabosit per la lenga perfiècha de Bernat Bergé. Vòli dire de la lenga estandard que fa. Sa lenga es lo quiti exemple de çò que poiriá èsser l’occitan estandard. E m’estona pas qu’aquò vengue de qualqu’un que demòra encambarlat entre Gasconha e Lengadòc. Sabi pas se Jacme Taupiac a legit aqueste libre, mas se l’a legit, se deguèt congostar. Correspond exactament a la proposicion de lenga comuna preconizada pel lingüista montalbanés. Se deman la nacion occitana es organizada en Estat, çò qu’espèri véser, l’occitan estandard serà de mai en mai emplegat coma lenga administrativa, puèi coma lenga literària. D’aquel punt de vista, Bernat Bergé a doas revolucions d’avança. Ieu tanben ensagi d’emplegar lo mai possible l’occitan estandard. Sabi que la lenga se salvarà s’es capabla dins un primièr temps de s’unificar al nivèl dels quatres grands dialèctes, puèi al nivèl nacional. La literatura es tanben, e subretot, de comunicacion.
 
Un mot per acabar sus las illustracions del libre. Son de Sofia Alvarez. Òsca an ela per las expressions matrassadas de sos personatges. Benlèu tròp torturadas per un recuèlh de contes e de novèlas de Bernat Bergé. Pasmens, malgrat l’intensitat dramatica, las colors son presentas e benvengudas.
 
Mercés atanben a la valenta Escòla Occitana d’Estiu que sap sempre demorar jove en contunhant de publicar de libres en lenga nòtra. Pròva que desempuèi sa creacion l’EOE a pas pres la mendre rufa.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 
_____
BERGÉ, Bernat. Paure Monde!. Edicions de l’Escòla Occitana d’Estiu, 2010. 90 paginas.