La màger part deus legidors deu Jornalet coneishen segur l’activitat editoriau deu Joan Eygun. Demorat estacat a la soa Vath d’Aspa, que prepausa uei la hruita d’ua valenta e utila recension dens ua presentacion plasenta e ben organizada.

 
 
D’ua familha originària de la Vath d’Aspa, lo Joan Eygun qu’a deishat lo son mestièr d’engenhaire per consacrà’s a l’edicion occitana. Dempuish ua detzena d’annadas que publica libes d’autors contaporanèus o deus sègles passats. Autor d’ua tèsi suu tèxte religiós occitan deu sègle XVII dinc au miei deu XIX, qu’es un passionat e un valent tribalhador. Qu’a quitament gausat publicar engüan la revirada de la Bíblia (Ancian Testament) en occitan lengadocian, l’òbra d’ua vita preu Paire Joan Roqueta àlias Joan Larzac. Ja que sii installat a Tolosa, lo Joan Eygun demòra cap e tot estacat a la soa tèrra bearnesa e a la soa comunautat montanhòla. Atau que publiquè en 2011 los celèbres Fòrs et Costumas de Bearn en edicion bilingua òc-francés. En 2009, qu’èra l’edicion d’un recuelh de tèxtes titolat Per Malhs, Sarròts e Arrècs, un florilègi de l’escriut recuelhut dens la soa vath pirenenca on quauquas curiositats que son ben conservadas: l’emplec deu vèrbe ir per anar, per exemple, o eth e era en plaça deus articles nòstes lo o la. Qu’es pr’amor d’aquò que disen ara montanha (a la montanha), eths ors dera vath (los ors de la vath) o  eras garas abandonadas deth camin de hèr Pau-Campfranc... Qu’ic sèi be! Los aranés o las gents de Comenge que coneishen tot aquò mes los legidors de las “planas” de las autas montanhas occitanas ne son benlèu pas assabentats sus las mila e ua facetas deus dialèctes nòstes…
 
Uei, lo Joan Eygun que’ns balha un bèth obratge suus Mots de la Montanha Pirenenca au Travèrs de la Vath d’Aspa. Qu’es escrivut en francés, tanplan per los toristas coma preus gascons que preu public occitan en generau qui an —malaja!— deishat la lor lenga;  o qui n’an pas avut l’astre de l’aver recebuda en eretatge. Lo libe (24 capítols, mei los annèxes) es beròiament illustrat dab fòtos en colors. E justament qu’es ben util pr’amor que, deu Sompòrt e d’Urdòs estant dinc a Sarrança o Ardiòs-Ishèra, o tanplan dinc a la plana de Bedós, que saben ben que n’es pas la rasa lanusqueta deus grans orizonts cara au fotograf e “folclorista” landés Fèlix Arnaudin (1844-1921).
 
Puish qu’es impossible de parlar de tot, espiam sonque ací los noms de las arròcas e deus diferents terrenhs (paginas 61-72): que tròban los mots pena, malh, calhau, lia (un chic equivalent de “lausa, pèira plata”), lapassa e lapasset, calhavèra (peirèr), arralha, glèra, dab pro de diminutius. La toponimia es tostemps pragmatica e los païsans e aulhèrs de la montanha que son sovent hòrt precís. E, dens aquera partida calcària deu massís cavada com un tròç de hromatge d’Emmental (com dens lo famós Carst d’Eslovènia), que tròban arras (en francés “lapiaz”), caudèras e cauderets, clòtas e clotets, horats e horatats, putz e ne passi! E òc! N’i pas sonque los Grans Causses de Roergue o los autes platèus calcaris de Carcin o de Perigòrd qui agin un vocabulari especific au torn deus avencs, igas e autes tindols.
 
Dens aqueth país de pastors, los noms d’estivas, cabanas, cojalars o coilars e las dangerosas palhassèras (per lo bestiar tanplan com preus aulhèrs e los toristas passejaires) ne son pas tanpauc oblidats.
 
De cap a 1500 noms que son mentavuts. Un bèth tribalh d’enquèsta e d’explicacion que permet de compréner lo país. E podossin, aumensh en partida, estar rectificadas  las mapas oficiaus! Solide, un còp de mei, “I have a dream”… Totun, com ic ditz, la cançon de Nadau, “après lo malh, un aute malh, un aute malh…” Que cau donc guardar los uelhs sus los preciós estudis toponimics d’aqueth escantilh, tròp longtemps vists dab condescendéncia per dauguns…
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié
 
 
 
_____
EYGUN, Jean. Les mots de la montagne pyrénéenne à travers la toponymie de la Vallée d’Aspe. Letras d’Òc, colleccion Camins, 2013. 255 paginas. 27 èuros.