En octobre-novembre de 2013 èra, tornar, la Copa del Monde del rugbi de XIII. Se debanèt per partida en Anglatèrra, al País de Galas, en Occitània e en Catalonha. Malurosament los mèdias francofòns ne parlèron gaire. La federacion del XIII, pr’aquò una de las pus importantas federacions esportivas d’Exagonia amb mai d’un centenat de clubs, demòra victima d’un ostracisme escandalós e injustificat. Cap de cadena de television hertziana difusèt pas cap de partida, quitament pas las que joguèt l’esquipa de “França”. Visiblament los responsables occitans d’aquela federacion la vòlon encara “francesa”, en esperant probablament tirar qualques sòuses del Ministèri dels Espòrts. Rai! Benlèu ne tiran encara quatre francs espanhòls, mas ges de consideracion. Los bailes d’aquel espòrt ne deurián tirar las consequéncias. Se l’identificacion nacionala èra pro fòrta, perqué pas se declarar “federacion occitana”? Benlèu qu’entre totes, los quitis conselhs regionals poirián balhar tanta moneda coma ne balha París pel moment. Subretot poirián prene en melhora consideracion lo rugbi de XIII. Mas aquí sièm a far de politica-ficcion...
 
Cada còp que lo mondial del rugbi de XIII se debana, pauc o pro en Occitània, Alan Roch ensaja de far quicòm per religar son espòrt favorit a la literatura nòstra. En l’an 2000 un recuèlh de racontes que foguèt publicat. Aqueste a (al present per çò que se pòt encara crompar e legir) per títol XIII coma rugbi. Dins aqueste volum, demest un bon desenat d’autres, i aviá ja un raconte de Frederic Vouland que portava lo títol de La Partida Clandestina.
 
Per l’escasença del mondial 2013, lo meteis raconte es estat mai trabalhat per balhar una ficcion pus longa. Se tracha d’un romanòt que partís d’aquesta famosa e istorica partida de rugbi clandestina jogada pendent la darrièra guèrra mondiala endacòm dins la Val de Ròse, del costat de Cavalhon. Doblidèssem pas que lo rugbi de XIII foguèt enebit de jogar pel regim faissita de Pétain. D’alhors, Frederic Vauland o precisa dins son obratge. Jogar al XIII an aquesta epòca èra far un brave palm de nas a l’Estat Francés (ai conegut de pèças de monedas marcadas “Estat Francés” que datavan d’aquelas annadas escuras). Malgrat las riscas, a qualques joves provençals lor prusissián de contunhar de jocar al XIII. Dins l’inconsciéncia de lor joventut s’i faguèron. D’unes manquèron d’o pagar plan car.
 
Es a partir d’una d’aquestas partidas clandestinas que l’escrivan Frederic Vouland agença son roman novèl. La partida es interrompuda per una patrolha alemanda e d’aquí començan las aventuras de l’eròi. Me fa pas mestièr de vos desvelar aicí lo contengut sancèr de l’istòria, mas vos pòdi afortir que la narracion va de rebombida en rebombida. Talament que n’es un plaser. Lo jovent, partit per una partida de rugbi, se retròba lèu en cauças cortas de rugbiaire, dins la clandestinitat. Rebala un moment suls camins d’Occitània ont l’azard de sos barrutlatges lo va menar de ciutat del XIII en fèu del XIII. Dins aquestas vilas farà de rescontres inesperats ont la solidaritat que li serà porgida li permetrà de contunhar son escorreguda. Abans de rejúnher Gibartar e Anglatèrra traversarà tanben lo Nòrd catalan, aquel autre mitic parçan del rugbi de XIII. Es l’escasença per l’autor per tornar suls tretzistas emblematics que marquèron la pontannada de l’Avantguèrra. D’aquel punt de vista, Max Rosièr sembla lo que presa lo mai.
 
Me sembla que la presentacion del libre es un pauc confusa entre çò qu’es de blosa ficcion e qualquas “notícias” sul rugbi de XIII intercaladas entre los capitols ficcionals. Es damatge que i age pas mai de fluiditat dins lo debanar narratiu. Lo fach que d’unes passatges siaguen en italic ajuda gaire lo legeire a s’i retrobar. Almens ieu, agèri de mal a m’i retrobar.
 
L’autor, qualques còps, manca de vocabulari. Per exemple emplega lo mot ibrida de “rugbimen” en plaça de “rugbiaire”, e mai s’en fin de libre li arriba d’emplegar condreitament lo mot occitan. Li arriba tanplan de far d’autres francismes que gastan un pauc lo plaser de legir en lenga nòstra. Al final la lenga sembla plan pauc trabalhada. Come se lo libre èra estat escrich dins la precipitacion, o pièger encara, se la version occitana que nos es balhada èra pas qu’una traduccion del tèxte en francés. Per çò que la question se pòt pausar, e mai se pausa, cada còp qu’un libre es publicat en version bilingüa. Quin es lo tèxte qu’es la traduccion de l’autre? Se tractariá de dos tèxtes originals, cadun dins sa lenga, compte tengut que l’autor es perfièchament bilingüe? Desempuèi los trabalhs del lingüista catalan Lluís Aracil, en situacion de diglossia sabèm la quasi-impossibilitat d’“èsser perfièchament bilingüe”. Aqueste libre es presentat amb lo tèxte en occitan, puèi, en seguida, lo tèxte en francés. Çò que, tot comptat e rebatut, es un pichon progrès per rapòrt al tèxtes bilingües ont las versions son de longa cara a cara. Pasmens, contunhi de trapar deplorable de publicar de libres farlabicats de la sòrta. Coma se la lenga nòstra aviá besonh de la lenga francesa per se virar las moscas! Soi pas contra las traduccions, n’ai fachas, ne fau e ne farai. Soi contra las edicions bilingüas que son lo revelador d’una mentalitat de colonizat. Per dire pas de colhonizat quand òm accèpta de passar pel bilingüisme impausat per poder tocar la subvencion. Me sembla que la lenga e la literatura nòstras s’ameritan mai de dignitat.
 
Mercés un còp de mai a l’Alan Roch de nos téner regularament al corrent de l’actualitat tretzista. Aquel libre i contribuís bravament.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
_____
VOULAND, Frederic. La Partida Clandestina. Edicions IEO - Vendémias, 2013. 160 paginas.