Lo vilatge de Les alucarà uèi lo cachafuòc, que lai se nomena soca de Nadal o soca de Nadau. Un an de mai los estatjants de Les remembran aquela tradicion occitana que bèl temps a se fasiá dins totes los ostals. La soca s’aluca a 19h; e après la messa del gal, o missa deth poth, a mièjanuèch, las gents del vilatge manjaràn de chocolat e cantaràn de nadalets a l’entorn del cachafuòc, que se tendrà alucat fins a l’An Nòu.
 
Lo cònsol de Les, Emílio Medan, expliquèt a Jornalet qu’ancianament, “eth pair-sénher dera casa escuelhie ua soca de casse que se sauvaue tot er an en casa entà èster cremada era net de Nadau. Aquera tradicion se perdèc quan es humenèges des cases vengueren mès petites e ja non an lòc entà troncs tan grani”. Medan apondèt qu’a l’entorn d’aquela tradicion s’apelava tota sòrta de bonaürs e quitament “es hemnes invocauen era fertilitat en tot montar sus era soca e tocar-la damb es parts intimes”.
 
Aquela tradicion se recuperèt a Les fa 14 ans, quand l’actual cap de la cultura del Conselh General d’Aran, Jèp de Montoya, èra a la comuna de Les.
 
Precisament Jèp de Montoya desvelèt a Jornalet mai d’informacions sus aquela tradicion ancestrala, fòrça semblabla a la que se fa per tota Occitània: “abans deth solstici d’iuèrn se netejauen es humenèges, e damb eth nau larèr net se cremaue era soca de Nadau en tot cambiar de cicle. Eth solstici d’iuèrn ei eth cap d’an lunar, e calie mantier era soca alugada enquiath cap d’an solar”. Segon Montoya es pas gaire complicat de manténer aquel fuòc alucat tantes jorns: “eth huec deth Haro —peth solstici d’estiu— ei mès d’ahlama, deth temps qu’eth dera soca de Nadau —peth solstici d’iuèrn— ei mès de brasa e de caliu”.
 
Montoya expliquèt tanben “qu’eth cap de casa escuelhie era part baisha d’un tronc miei enterrada entà qu’aguesse era esséncia dera Natura. Un còp assecada pendent tot er an, se cremaue era net de Nadau en tot hèr-i damb era destrau ua crotz, o tantes crotzes coma membres auie era familha”.
 
A l’ora d’ara, la fèsta que se celèbra a Les es una cremada publica de la soca de Nadal sus la plaça. “Hèm aguesta hèsta damb era vista metuda enes esséncies tradicionaus mès en tot crear quauquarren de nau”, çò apondèt Montoya en tot explicar que segon la tradicion actuala, alucan lo cachafuòc quora un parelh que celèbra sos 25 ans de maridatge, quora de nòvis que se son maridats ongan.




____
Cap Berton (Maremne) alucarà tanplan la Torrèla de Nadal.