Publicam en seguida un rapòrt de Nationalia sus la situacion de Sud-Sodan, un país qu’es a començar una crisi politica e umanitària granda. S’independentizèt de Sodan fa dos ans, e dos partits dirigits per dos dels caps de l’independéncia s’afrontan pel contraròtle del país. Al fons i a tanben la division etnica entre dinkas e nuers.

L’instabilitat politica e militara creis cada jorn que passa dins lo país mai jove del mond, Sud-Sodan (o lo Sodan del Sud). Los afrontaments entre las doas faccions de l’armada comencèron fa una setmana e an dobèrt lo camin a mai de violéncias, que provòcan de centenats de mòrts. Lo país s’independentizèt de Sodan fa a pena dos ans e mièg, e malgrat sas exportacions milionàrias de petròli, a un taus de pauretat dels mai nauts e un taus de de santat e d’educacion dels mai basses del Mond. Dins un territòri d’aperaquí 620 000 quilomètres cairats demòran entre 8 e 10 milions de personas, pertanhent a mai de 60 grops etnics.
 
 
Qual s’afronta?
 
Las informacions qu’arriban de Sud-Sodan indican una division de l’armada entre los partisans del president actual, Salva Kiir Mayardit, e del sieu èx-vicepresident, Riek Machar. Tant Kiir coma Machar venon del Movement de Liberacion del Pòble Sodanés (SPLM, segon sa sigla en anglés), l’organizacion politicomilitara que dirigiguèt la guèrra d’independéncia de Sud-Sodan. Totes dos avián governat amassa lo país dempuèi l’an 2005 —quand Sodan li concediguèt l’autonomia— fins en julhet d’ongan, quand Kiir destituiguèt Machar.
 
 
Perqué s’afrontan?
 
Los dos dirigents se baton per la presidéncia de l’SPLM —qu’a l’ora d’ara lo contraròtla Kiir e qu’es vengut lo grand partit del país— e, atanben, per èsser presidents de Sud-Sodan. Al començament, Machar disiá qu’el aviá pas res a veire amb las violéncias ni amb las fòrças opausantas a Kiir, mas dimenge passat reconeguèt a la BBC, fin finala, qu’efectivament los rebèls son comandats per el. Fa qualques meses que Machar acusa lo president Kiir de menar Sud-Sodan cap a la dictatura e cap al tribalisme e de far pas res per amendrir la corrupcion dins lo govèrn. De mai, l’èx-vicepresident a començat de reclamar a l’armada que faga tombar Kiir e que s’organize d’eleccions.
 
De son costat, Kiir ditz que Machar, fa qualque temps que li prepara un còp d’estat. Los opausants a Machar remembran qu’el es tanben un cap controvertit: es acusat d’aver menat un masèl ont moriguèron 2000 personas dins la vila de Bor en 1991. De mai, sièis ans puèi acceptèt un acòrdi amb Sodan per quitar la rebellion independentista e venguèt conselhièr del president sodanés Umar Al Bashir, fins qu’en l’an 2000 tornèt prene las armas contra Khartom.
 
 
Es una lucha etnica?
 
Los mèdias internacionals dison que, de fach, la beluga que faguèt esclatar la violéncia, aquò foguèt los afrontaments que comencèron lo 15 de decembre passat entre dinkas e nuers dins la quita gàrdia presidenciala. Los dinkas e los nuers son los dos grops etnics principals de Sud-Sodan. Kiir es dinka e Machar es nuer. Es de mal determinar de ligams entre aqueles faches en tèrmes de causas e consequéncias, mas las informacions reculhidas per las organizacions pels dreches umans en Sud-Sodan dison qu’a l’ora d’ara, las violéncias an una dimension etnica. Amnestia Internacionala ditz que i a “de pròvas creissentas que de tropas e de civils armats” dinkas e nuers tuan de civils “en se basant sus lor etnicitat”.
 
D’expèrts consultats en aqueste article coïncidisson en dire que i a cèrtament un fons etnic utilizat pels dos protagonistas principals, mas que cal tanben prene en compte que i a de dinkas que sostenon Machar e, invèrsament, de nuers que sostenon Kiir. Los shilluks —un autre grop etnic— son devesits entre los dos caps.
 
 
Quinas consequéncias a?
 
Los combats an daissat almens 500 mòrts fins a uèi. De mai, las Nacions Unidas raportavan dimenge passat que los combats avián desplaçat aperaquí 62 000 personas, dont 20 000 dins la capitala, Juba. Machar ditz qu’una granda part del país es a l’ora d’ara en mans dels sieus rebèls, en i inclusent la region d’Unitat, que concentra la màger part de la produccion de petròli. Dimenge passat, l’armada sud-sodanesa reconeissiá qu’aviá perdut lo contraròtle de la capitala d’Unitat, Bentiu. Abans, aviá admés qu’aviá perdut una batalha a la vila de Bor (region de Jonglei).
 
La destabilizacion qu’a generat l’afrontament a fach possibla tanben l’avançada d’un grop rebèl nuer, lo Movement per la Liberacion de Sud-Sodan (SSLA), menat per un èx-comandant de l’armada, Peter Gadet. L’SSLA es vengut fòrt dins la region de Bor, e aqueste perfil sieu publicat sus la BBC explica que Gadet es ara un aliat de Machar, amb la tòca comuna de reversar Kiir.
 
 
Los estats de l’entorn s’i engatjan?
 
Coma d’abitud en aquelas situacions, l’Union Africana a postulat lo cessament immediat de las ostilitats o, almens, una “trèva umanitària” a l’escasença de Nadal. L’organizacion interven per evitar una escalada de violéncia pièger. Dins la còla de negociacion i a de ministres de Kenya, Oganda, Jiboti e Somalia.
 
Qualques mèdias an explicat qu’Oganda interveniá dirèctament en lo conflicte, en sostenent lo president Kiir. Lo govèrn ogandés o a negat, e lo sit web de son Ministèri dels Afars Exteriors assegura que las tropas ogandesas que i a a Juba son “convidadas pel govèrn de Sud-Sodan” amb la tòca d’evacuar los ciutadans ogandeses que demòran en Sud-Sodan.