Fins ara s’escriguèt fòrça sul catarisme. Ça que la s’escriguèt mai que mai sus l’istòria del catarisme, qu’es, coma cadun sap, intimament ligada a l’istòria de l’Occitània medievala. Per plan dire, en defòra de Deodat Rotger (Roché en francés) e de Renat Nelli degun escriguèt pas seriosament sul contengut filosofic e esperital de la religion catara. En defòra d’aqueles dos autors, que lor competéncia es pas de metre en causa, d’autres interpretèron la religion catara d’un biais fantasierós per dire pas fantasmatic. Atal nasquèron de gropaments esperitals mai o mens arganholesques a l’entorn d’un aspècte o de l’autre de la religion catara. Sovent los gorós a l’origina d’aqueles cercles mistics prenián pas qu’un aspècte del catarisme per l’adobar segon lors endevenenças personalas. Òm se rebremba de l’episòdi epic d’Antonin Gadal/Otto Rahn dins las caunas d’Ussat (Savartés) e tot lo deliri mai o mens sanitós que ne sortiguèt. Èran pas los sols a virar a l’entorn del catarisme que d’unes rosicrucians neerlandeses s’i metèron, eles tanben, a voler recuperar l’eiretatge esperital dels bons òmes en desbefiant lor gnòsi d’un biais escandalós.
 
Desempuèi qualques decennis lo mercat de l’esperitalitat e de la mistica a bon mercats s’es un pauc acaparrat del catarisme per assoirar sos besonhs lucratius. Sèctas e societats secretas, o mièjas secretas, s’arrengan amb lo pauc que coneisson del contengut religiós del catarisme e, al besonh, mistifican tala o tala practica del ritual.
 
Pel primièr còp un òme, Felip Roy, fa la sintèsi del messatge esperital del catarisme. L’autor visquèt de temps dins las montanhas ariegesas e foguèt amic amb Renat Nelli. Foguèt tanben sòci de l’Institut d’Estudis Catars. A la legida de son obratge òm se maina lèu que l’òme estudièt la teologia e l’istòria de las religions; almens de las religions crestianas. Darrèr lo tèxte se dessenha l’òme de fe e l’especialista en istòria.
 
Aqueste libre, Felip Roy l’escriguèt probablament pas a la lèsta. A lo legir, òm agafa lèu lo sentiment d’aver afar a una òbra longament amadurada. Se fins ara los tèxtes catars èran estats estudiats a flor e a mesura que se descobrissián, Felip Roy ne fa, el, una lectura globala, çò que nos balha per primièr còp una vision acabada de la religion catara. Escrivi “religion”, mas coma o explica menimosament l’autor, lo catarisme es una gnòsi de la religion crestiana. Valent a dire una recèrca esperitala personala que passa per l’estudi de las escrituras (l’Evangèli de Joan), mas tanben e subretot per una ascèsi rigorosa. Un destacament al monde material per accedir pus aisidament a l’èime interior e far que l’esperit de l’òme s’aprèpe de l’Esperit amb un E majuscul. Es una gnòsi que demandava una preparicion caparruda abans que lo(a) postulant(a) recebèsse lo batisme de l’Esperit Sant que fasiá d’el(a) un(a) bon òme / bona femna. La recèrca deviá èsser personala que la gnòsi es, per definicion, un afar individual. La gnòsi es a l’individú çò que la religion es al collectiu. La massa relèva, ela, del sistèma religiós. Per plan marcar la diferéncia de çò qu’es de la gnòsi e de çò qu’es de la religion l’autor escriu: “De totjorn, la gnòsi aventurosa s’es opausada a l’institucion religiosa conservatritz. Se pòt distinguir clarament l’esperit religiós de l’esperit gnostic: lo primièr implica una via d’obesissença amb coma avantatge la seguretat collectiva e coma inconvenient una immobilizacion de l’individú, mentre que lo segond implica una via de coneissença amb coma avantatge lo despèrt individual e coma inconvenient lo risc de l’error”.
 
De fach l’autor rebremba que dins sa finalitat, l’umanitat evoluís del collectiu fins a l’individú. Abans el d’autres autors diguèron mai o mens plan la meteissa causa. Jung (citat per l’autor) escriguèt sus aqueste sicut: “Una societat nombrosa, tota compausada d’Èssers d’una valor exceptionala per lor moralitat e lor intelligéncia, sembla un animal gigant, nèci e brutal. Mai las organizacions son considerablas e mai ineluctablas son tanben lor immoralitat e lor bestiesa òrba”.
 
Los catars, amb per sol libre l’Evangèli de Joan, èran totes partits, cadun de son costat, per la libertat esperitala individuala. Es aquò que la glèisa romana, dogmatica e jacobina (èra maire de la seu filha) o poguèt pas suportar. Aquò’s la libertat de pensada qu’a l’epòca poguèt pas engolir.
 
E l’autor de rebrembar l’avança intellectuala e esperitala d’Occitània als sègles XII e XIII. Es aquela avança culturala portaira de libertat e de tolerància que serà fatala a una Occitània enrodada de mentalitats enderrieradas.
 
Lo temps passant, nos mainam ben d’uèi que “l’erètge èra pas lo que cremava dins las flamas, mas plan lo qu’alucava lo lenhièr” coma o escriguèt Shakespeare.
 
Lo libre de Felip Roy es d’una granda densitat esperitala. Del meteis temps es un obratge pedagogic per lo qu’a pas una granda cultura religiosa. Es un libre plan bastit, scientific, coma se ditz. Mas tanben un libre cargat d’emocion. Un libre vertadièrament generós dins son èime. Un libre sus la prigondor del catarisme e de l’anma umana. Un obratge que pasmens daissa alandadas unas questions filosoficas que trèvan de longa tot Èsser uman conscient.
 
Un libre de legir.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
_____
ROY, Felip. Les Cathares: histoire et spiritualité. Edicions Dervy. Colleccion “Misticas e religions”, 1993. 350 paginas.