Alemanha a tornat dobrir una enquèsta sul masèl d’Orador de Glana (País de Vinhana), un dels capítols mai escurs de la Segonda Guèrra Mondiala, qu’en junh nos remembrarem de son 70n anniversari. Lo 10 de junh de 1944, dins lo meteis jorn, de soldats nazis tuèron 642 oradonauds en los fusilhant o en los cremant vius. Aperaquí 400 èran de femnas e d’enfants.

Lo ministèri public de Dortmund presentèt de cargas penalas contra Werner C., un fustièr retirat, per sa presumida participacion al masèl dels 642 civils occitans. Werner, qu’a l’epòca aviá 19 ans, a reconegut qu’èra dins aquel vilatge, mas qu’el èra encargat de susvelhar los veïculs dels borrèls. Per contra, los procuraires creson que participèt dirèctament al fusilhament de 25 òmes e que collaborèt a l’assassinat de centenats de femnas e d’enfants. Las autoritats alemandas l’an mes en examen, amb cinc autres camaradas sieus, e un seisen que demòra en Àustria. Los suspèctes an aperaquí 90 ans.
 
Lo procuraire de Dortmund (Alemanha), Andreas Brendel, afirma que Werner C. tirèt amb son fusilh, el e 14 autres soldats, dins una cava ont assassinèron 25 òmes desarmats. Brendel remembrèt que cap de veteran de la Segonda Guèrra Mondiala “a jamai reconegut” de crimes, “totes dison que tirèron pas un sol cop de fuòc”. De son costat, Werner C. assegura que tirèt pas, e que quitament salvèt la vida de doas femnas que tornavan del bòsc just abans lo chaple. Segon çò que l’èx-SS diguèt en una entrevista al jornal alemand  Bild Zeitung, quand aquelas doas femnas “se sarravan, las cridèri que s’escapèsson tornarmai al bòsc, e elas o faguèron”.
 
Lo ministèri public acusa l’ancian d’aver fusilhat 25 òmes e d’aver collaborat a gasar los civils embarrats dins la glèisa, en susvelhant los entorns per tirar contra los eventuals fugitius, e en transportant de material enflamable per cremar la bastissa.
 
Lo masèl d’Orador es un dels mai crusèls de la Segonda Guèrra Mondiala. Los aliats avián ja desbarcat en Normandia e la segonda division blindada de la Waffen-SS comencèt dee se retirar cap al nòrd-oèst de França. Avián l’òrdre d’utilizar de represalhas contra la populacion civila. Lo 9 de junh de 1944, los soldats comandats pel general Heinz Lammerding pengèron 99 civils a Tula. L’endeman, 120 òmes del regiment conegut coma Der Führer entornegèron Orador de Glana, a qualques 30 quilomètres al nòrd-oèst de Lemòtges, per i menar a tèrme un massacre exemplar.
 
Lo comandant Adolf Diekmann organizèt lo masèl: totes los abitants se deguèron acampar dins la plaça del mercat, ont los soldats alemands segreguèron los òmes de las femnas. Menèron los òmes a quatre granièrs locals, los fusilhèron en grop amb de mitralhetas en los acabant un per un amb de còps de pistolet. Las femnas e los enfants foguèron menats dins la glèisa, los embarrèron dedins e i lancèron una bomba de gas toxic. Quand vegèron qu’èra pas pro, fusilhèron, lancèron de granadas de man per las fenèstras e incendièron la bastissa.
 
Marguerite Rouffanche foguèt la sola subreviventa de las 240 femnas e los 213 enfants embarrats dins la glèisa. Los soldats tirèron contra ela quand fugissiá per una fenèstra e la creguèron mòrta. E mai se la toquèron amb cinc balas, subrevisquèt.
 
En 1953 un tribunal de Bordèu condemnèt 21 òmes, mas passèron solament un an en preson. Un d’eles, l’oficièr Heinz Barth, lo condemnèron tornarmai en 1983 en la Republica Democratica Alemanda. Sortiguèt de la preson en 1997 per sa marrida santat e moriguèt dètz ans puèi a 87 ans. Aqueste còp es la darrièra escasença que de participants al masèl d’Orador respondan davant la justícia.
 
A l’ora d’ara lo vilatge lemosin se consèrva exactament coma demorèt après lo chaple per que servisca a l’encòp de santuari consagrat als mòrts e de remembre de la barbariá del nazisme.