L’autor del libre Rwanda, le genocide, Gerard Prunièr, es un especialista de l’istòria africana, mai que mai de l’Africa del Levant. Coneis plan la region dels Grands Lacs per i aver trabalhat de temps, especialament en Rwanda. Parla correntament lo kiswahili e mai se parla lo kinyarwanda, la lenga pròpria de Rwanda. Ara per ara es encargat de recèrca al Centre Estatal de la Recèrca Scientifica (CNRS).  
Dins aquel libre l’autor retracha cronologicament la genèsi del genocidi, lo genocidi el meteis e lo passat immediat del genocidi. Plan solide que s’acontenta pas de retrachar los eveniments sens analisar a flor e a mesura la situacion politica, tras que complèxa, del país e de la region. Aqueste libre es a l’encòp un obratge istoric e geopolotic pr’amor l’autor analisa las interrelacions politicas, sempre movedissas, entre los estats e las populacions de la region. Lo trabalh de Gerard Prunièr se vòl lo mai precís que se pòsque. Es la rason per la quala la soma de son prètzfach necessita mai de 500 paginas condensadas d’apròchis, de descripcions e d’analisis.
 
Tornem-ne a l’origina del genocidi. Gerard Prunièr, coma totes los testimònis, istorians o analistas qu’an trabalhat sus aquela funèsta temporada de l’istòria de Rwanda, m’arriba a la meteissa conclusion tocant l’implicacion de França dins aquel genocidi.
 
D’en d’abòrd cal precisar amb Gerard Prunièr que se tracta ben d’un genocidi planificat a l’avança e que deviá desembocar, ni mai ni mens, sus la solucion finala, valent a dire l’eradicacion fisica de totes los tutsis del país. Siaguèsse pas estat la victòria militara del Front Patriotic Rwandés, la totalitat dels tutsis serián estats tuats. En tres meses ja 800 000 foguèron assassinats sens distincion de sèxe o d’edat e per la màger part, atroçats a còps de copa-copas. De talhabartas finançadas pel govèrnament francés al nom de la defensa de la francofonia. Autrament dich, per l’estat francés la francofonia val ben 800 000 mòrts. Qual sap s’en dejós d’aquela chifra aurián l’impression que lo francés val pas res? D’ont ven aquela mostruositat indicibla? Sabiam la francofonia se noirir de la mòrt de l’occitan e, per s’espandir sempre mai, capabla de massacres a Setif, a Madagascar e endacòm mai. La sabèm ara en brava part responsabla del darrièr genocidi de l’istòria.
 
Gerard Prunièr o rebremba dins son obratge. Aquela politica criminala ven del famós sindròm de Fashoda. Un pauc d’istòria: Al sègle XIX, dins la corsa que se menan los angleses e los franceses per la colonizacion del continent african, las tropas francesas e anglesas se rescontran dins aquela borgada de Sud-Sodan. Cadun dels dos imperialismes agèt l’impression que l’autre i veniá prautir los agacis. Fin finala trapèron un compromés dins lo despartiment, o puslèu l’espeçatge, d’Africa. Definiguèron una zòna d’influéncia per cadun. D’aquel moment França viu dins l’obsession patologica de se far rosegar son prat colonial per l’enemic anglosaxon.
 
Cal malurosament pas anar quèrre pus luènh la rason màger del genocidi en Rwanda. França a sempre sostengut la dictatura castista (partidària del sistèma tradicional de las castas) del general Juvenal Habiarimana contra lo Front Patriotic Rwandés format mai que mai de refugiats tutsis en Tanzania e Oganda. Aquestes s’èran refugiats dins los païses vesins aprèp los chaples de las annadas seissanta e los que seguiguèron pus tard. De s’èsser refugiats dins certans païses anglofòns, amb lo temps e amb lor escolarizacion, èran tanben venguts naturalament anglofòns. Ne caliá pas mai a la propaganda francesa per cridar a l’invasion anglosaxona de Rwanda. Invasion sostenguda de rèireman, segon eles, pels angleses e pels estatsunidencs. Entre sosténer una demarcha democratica amb de capdals anglofòns e una dictatura francofòna, la causida siaguèt lèu facha a París. Atal França formèt e quitament armèt los esquadrons de la mòrt que menèron a bon pro lo genocidi. Lo govèrnament francés sostenguèt la politica raciala e racista de la dictatura Habiarimana, en seguida del govèrnament bèlga, poténcia colonizaira tre las annadas 1920.
 
A prepaus d’aqueste genocidi se parlèt a tòrt e a travèrs de guèrra etnica, alara que los hutus e los tutsis son de la meteissa etnia, fan una sola e unica nacion. Parlan exactament la meteissa lenga e quitament pòrtan los meteisses patronims. La diferéncia ven que dins la societat tradicionala dels reialmes anteriors a la colonizacion, las foncions socialas èran despartidas entre doas classas o castas: en gròs los tutsis fasián la guèrra e abalisián lo bestial mentre que los hutus cultivavan la tèrra. Son los bèlgas e los franceses qu’accentuèron e exacerbèron aquela division entre castas. A prepaus de las relacions dins la societat rwandesa, l’autor escriu “Francament Rwanda, abans l’arribada dels europèus, es pas jamai estat una tèrra de patz e d’armonia bucolica; pasmens, se trapa pas dins la siá istòria precoloniala cap de traça de violéncia sistematica entre tutsis e hutus”. Aquò rai! Qu’abans l’arribada dels europèus èra pas question pels hutus de se revoltar contra la dominacion sociala dels tutsis. Mas la desaparicion de las castas e l’emergéncia de la justícia sociala se serián pogut far sens crear un antagonisme quasi racial, institucionalizat, per exemple, per la mencion sus las cartas d’indentitat de l’origina castala del monde. De castala l’origina venguèt lèu raciala, d’ont lo genocidi, abotiment d’una politica raciala enançada, entre maitas causas, per la realpolitik de l’imperialisme francés sul continent african. Una politica menada a còp d’assassinats.
 
Pasmens, d’autres factors participèron a rendre possibla una tala ignominia. N’i a un que Gerard Prunièr es de gaire lo sol a metre enabans amb rason: aquò’s la subrepopulacion. Amb una densitat de populacion de 341 estatjants al quilomètre cairat, Rwanda èra e demòra un dels païses mai poblats de la planeta malgrat la desaparicion de mai d’un milion de personas en 1994 (800 000 assassinats al moment del genocidi, los autres mòrts a la guèrra, o del colèra dins los camps de refugiats en Zaire). A títol de comparason Occitània compta pas que 78 estatjants al quilomètre cairat. Alavetz, amb una tala densitat de populacion, la topina podiá pas que bulhir e un moment donat totas la sopapas de seguretat i poguèron pas téner.
 
Mas se lo terren èra favorable, ne demòra pas mens que l’atemptat amodant lo genocidi foguèt perpetrat amb de missils franceses e, segon l’opinion de totes, pels servicis franceses. Soi estat de longa estonat de constatar cossí los intellectuals occitanistas, mas tanben los autres democratas e umanistas, an pas denonciat del just e de la rason aquela participacion de l’imperialisme francés dins lo genocidi rwandés. Son pas, pr’aquò, los libres divèrses e variats que mancan e totes denóncian, d’ont venguèsson, l’implicacion de França dins aquel desastre uman. Aquí que la francofonia beu en 1994 la sang de 800 000 innocents e que los militants occitanistas, tota tendéncias confondudas, se calan…
 
La França imperialista refusa de reconéisser sa participacion preponderanta dins lo genocidi e contunha de censurar al possible tot esfòrç de difusion de la vertat sul sicut. La pròva n’es aqueste libre de Gerard Prunièr que poguèt pas paréisser en França e que foguèt editat tre la fin de 1994 en anglés. La quatrena de cobèrta s’amusa a pausar innocentament la question: “Quand agèt escrich aqueste libre, a la fin de 1994, qualques meses aprèp los chaples dels tutsis pels hutus e la presa de poder pel Front Patriotic Rwandés (FPR), Gerard Prunièr capitèt pas a trapar d’editor en França. Dins un país avent jogat un ròtle non negligible dins los eveniments, es malaisit de pensar que deguns se i interessava pas. Qual sap se seriá pas la posicion fòrça critica adoptada per l’autor a l’encontre de la politica francesa que l’obliguèt a publicar d’en d’abòrd en anglés?”
 
Dins lo jacobinisme, çò pus espaventable es l’autocensura. Lo tabó, la paur e l’interdich son interiorizats a tal punt que degun pòt pas e gausa pas traspassar las bòlas del politicament corrècte. I a pas agut de lei promulgada per interdire tota publicacion de libre objectiu subre lo genocidi de Rwanda. Pasmens cap d’editor publiquèt pas de libre que metiá en causa lo ròtle de França en aquel genocidi. Es pas qu’en 1999 que Gerard Prunièr foguèt autorizat a publicar son libre en França, e encara a las edicions Dagorno, un pichon e meritant ostal d’edicion militant. D’alhors totes los libres publicats en francés sul sicut son estats publicats siá a l’estrange, siá dins d’ostals militants d’edicion.
 
 
 
 
Sèrgi Viaule
 
 
 
_____
PRUNIÈR, Gerard. Rwanda, le génocide. Edicions Dagorno, 1999. 515 paginas.