D’Arrams…
 
Preus crestians e tot especiaument taus catolics, uèi dimenge 13 d’abriu qu’es la hèsta deus Arrams. Lo monde que “pratican” enqüèra un chic, que van a la glèisa, dab un arramet en man: laurèr, boish en generau, cuelhut au matin e estacat dab un tròç de ficela, de rafià o un elastic. Quauques uns ne’s desplaçan pas, mes que delegan quauqua dauna pietadosa entà har benedir un bèth braçat de laurèr qui, arron, serà distribuat en petitas branquetas. Que pòt servir… Dens la maison, qu’arremarcaràn ua discreta branqueta dens lo salon, sus la chaminèa, o suu benitèr de faïença eretat de l’arrèrmairana. D’auguns -mes que son probablament vielhs Gascons com ne fabrican pas mei - que hican quitament un brin de laurèr en tèrra dens un canton deu casau: protecccion tau legumatge que comença de puntejar dens l’òrt recauhat per los arrais deu primtemps.
 
De hèit, hòrt seguida qu’es aquera missa deus Arrams e deus Ramelets. Dab un petit costat pagan, un chic supersticiós, qu’ic cau arreconeisher... Jà que sii la celebracion de l’entrada solemna deu Jèsus a Jerusalem. “Montat sus un ase”, c’escriu l’evangèli deu sent Matiu. Las gents que l’arcuelhen dab palmas a la man en tot cridar “Hosanna”, ua exclamacion d’origina evidentament ebraïca. Solide, dens d’autes país qu’utilizan d’autes vegetaus: brancas de palmèr en Espanha, de sauç en Euròpa deu Nòrd, d’olivièr en Grècia o quitament en Provença. Tot que pòt estar simbèu, naturaument.
 
Entre la benediccion deus arrams davant lo porge de la glèisa e l’”Ite, missa est” seguit deu “Deo gracias”, longueta qu’es la celebracion. Qu’entran atau dens la Setmana Senta. Que legen lo recit de la Passion. Es que pensan a la situacion actuau de Jerusalem e deus territòri divisats qui l’enròdan? Aquò que s’eterniza, totun, mes qu’es un aute ahar…
 
Donc, longueta qu’es la missa d’Arrams. Lavetz, autes còps, qu’estacavan boniquerias en chocolat o en sucre a l’arram familhau: atau, los mainats e las droletas (de las familhas qui ac podèn) qui avèn tendéncia a ploriquejar e a har comentaris au moment de l’elevacion, qu’èran censats carà’s…
 
 
…a Pasquetas
 
Dens los jorns qui arriban, lo Dijaus Sent exactament, que son las campanas qui’s van taiser. Muts que seràn, dinc au matin de Pascas… Adara, que n’i a pas mei campanèrs “professionaus” entà sonar – com en Baish-Armanhac, autes còps, a Sent-Justin, Dosavielha o La Bastida, com disè l’abat Tauzy. Lavetz, esperam que los nòstes caperans n’oblidaràn pas de programar com cau la sonaria electronica. Ne caleré pas qu’oblidèssin que las clòchas son partidas cap Roma, com disèvan aus dròlles.
 
En vertat, au cas on d’auguns n’ic saberén pas (ne parli pas deus curats, segur), las campanas que son mudas entre l’òra deu darrèr sospir deu Crist sus la crotz deu suplici, quan crida “Pair, perqué e m’as abandonat?” (en aramean dens lo tèxte) e lo matin misteriós de la Resurreccion. N’es pas aquí evidentament lo lòc de parlar de la fé e de har un predic mes que cau saber, fin finau, dens la tradicion crestiana, Pascas qu’èra plan mei important que la hèsta de Nadau.
 
Lo temps de Pascas que contunha au mensh ua setmana après, dinc au dimenge de “Quasimodo”, aperat a  còps “Pasquetas”. N’es pas ligat, qu’ic precisi de tira, dab lo sonaire monstrós de Nòsta-Dauna de Paris tormentat per la cara e los peus longs de la bèra Esmeralda. De que damnà’s, totun, o de har Pascas o Pasquetas abans Arrams! Non, coquinàs! que s’apèra atau pr’amor la lectura d’aqueth dimenge comença en latin per “Quasi modo geniti infantes”: com los nins, o los parvolets (un beròi nom aqueth diminitiu de “parvus”, petit…).
 
 
E los ueus?
 
Au matin de Pascas, acabat qu’es lo Quaresma, aquera quarantena de jorns un chic tristòts. Las campanas que son donc tornadas de Roma per anonciar lo bon temps, la renavida, l’esper, la sason de las crubadas.. L’ueu qu’es lo simbèu d’aquera renaishença, d’aquera temporada on tot s’arrevita. Qu’es signe tanben de la generositat de la Natura. L’ueu, solide, es a la hont de tota vita. Non sèi pas s’i a un ligam dab la granòta que semian dens lo casau, mes d’auguns saben qu’en Alsàcia o Alemanha lo lapin o la lèbe de Pascas (“Osterhase”, a comparar dab l’anglés “Easter”) es associat a la prosperitat. Los vièlhs Saxons, çò pareish, qu’ondravan la divessa Astra, simbèu fecondidat. E las lebes e los conilhs, en efèit, que saben i har per har tropeladas de lebrautons e lapinòts. Dens aqueths país germanics, donc, los dròlles que hèn un nid dab huelhas, mossa e èrba, que’u plaçan dens lo casau e tot esperar que la nueit de Pascas, après la vigila o velhada pascau,  lo conilh o la lèbe porti quauques ueus pintrassejats de totas las colors. Que de mei beròi, solide, qu’un mainat qui cèrca los ueus de chocolat, un bèth matin de Pascas, hens l’arrós lugrejant deu casau?
 
Egau, generositat de las campanas o de la “gent aurelhuda”, adara, tè, qu’i ueus en abonde dens los cistèths. Las garias e los hasans, eths tanben, que’s i son hèits. Qu’es lo  jorn de har la moleta, dab vinetas belèu. O quitament dab chichons, percé lo temps de la magrèra deu Quaresma es acabat.
 
 
 
 
Joan Jacme Fénié