Los libes de vulgarizacion son tostemps utils. Estossin escriuts en franchimand. Hervé Terral s’es atacat a ua sintèsi plasenta sus Occitània tota. Un brave prètzhèit.

En 48 mots. Las edicions de l’IEO venen de publicar L’Occitanie en 48 mots d’Hervé Terral. Vadut en 1950, qu’acaba adara la soa carrièra de professor de las Universitats a Tolosa-Lo Miralh. En 2006, que publiquèt son libe sus La lenga d’òc davant l’escòla, 1789-1951, antologia de tèxtes on se pòt legir la plaça de la prauba mespresada dens l’ensenhament, entre repression herotja e luta coratjosa per estar reconeishuda e respectada.
 
Uei, lo sociològ, en 48 entradas —e quitament 49 pr’amor d’un salut finau au Joseph Delteil (1894-1978) — hè passejar plasentament lo legidor capvath aqueth país estranh, denegat per benlèu ueit sègles de dominacion, Occitània. Geograficament, tots saben o deurén saber qu’aqueth espaci va deus Aups dinc aus Pirenèus, de las Corbièras dinc a las tèrras lemosinas, de la Mar Grana dinc a la hont deu flumi Pò. A maugrat deu gloriós “roman nacionau” teishut preus capulats franchimands e autes aparisenquits, los “país d’òc” (p.168) que son bien ua realitat. Lo Terral qu’ic muisha, dab ua indispensabla e pregonda cultura, la distància que cau e un umor planvienut.
 
Librament, d’Al Andalus o Arts plastiques dinc a Taurs, vacas e vaquetas, Trobadors o Wisigoths, que viatjan dens l’Istòria, au miei d’ua bèra galeria de personatges, figuras o concèptes sovent tròp desconeishuts. E vos sovienetz, per exemple, deu Jean Bonafous (p. 57), professor d’espanhòu au prestigiós licèu Henri IV, qui fondèt lo Collègi d’Occitània? Qu’atz entenut parlar deu Guilhèm Lavabre, de Puèglaurenç (Albigés), qui au temps de la Revolucion estó lo pair de la Marianna, simbòl de la Republica hens las mairetats e suus papèirs e lògos oficiaus (p. 143)?
 
Segur, los legidors deu Jornalet saben tot ja sus tot aquò pr’amor que son per la part màger militants convinçuts. Totun, que poderàn trobar detalhs, hèits e personatges qui’us avèn escapats. De tot biaish, qu’es un libe tau gran public. E cau raperar que, de mon punt de vista, lo mei gran enemic de la lenga nòsta e de l’espaci occitan, aquò’s l’ignorància.
 
Lavetz, tot obratge de bona vulgarizacion me sembla lo planvienut. Atau, ua bona e intelligenta difusion es indispensabla.
 
Lo prètzhèit de l’autor qu’es, solide, un exerci dificil: parlar de tot —o quasiment— shens estar pesuc, en har deu mélher per har la sintèsi. N’es pas simple mes que podem considerar que lo Terral s’i es globalament escadut. La Gasconha nòsta, penent occidentau deus país occitans, qu’a d’alhors la soa entrada e que la tornan trobar tanben au parat d’autes tèmas: jòcs tradicionaus, literatura en òc o “occitana d’expression francesa”, familha-soca (la sociologia qu’obliga!), lo rugbi… H.Terral nos balha las soas reflexions dab elegància e finessa e mei d’un còp un petit sorríser critic; que règla quauques comptes e tira utilas vertats deu desbromb.
 
Atau, lo Jean Giono, tan mespresós per lo parlar provençau, qu’en pren preu son matricula (pagina 136) e que baisha d’un petit grad dens l’estima que’u podèvan portar. L’afirmacion occitana, qu’es un combat jamei acabat per har conéisher la fàcia amagada e sovent arrenegada de l’ufanós Exagòn. Los “barons deu nòrd” que tustan, qu’i van a trucs e patacs, mes que son estats mei que pensan civilizats preu Mieijorn. Au hiu de las soas paginas, lo Terral que’n apòrta las pròvas.
 
Aqueth pleitei tà la civilizacion d’òc, deus trobadors dinc a las lutas deus vinhèrs lengadocians en 1907 o deus paisans capborruts deu Larzac, qu’a plasut a l’amic Michel Iturria dont los legidors de Sud-Ouest an un chic la nostalgia^[1]: qu’a acceptat de har lo dessenh per la permèira de cobertura. Òsca! “Salut! salut a tu, brave soldat deu Sud-Ouest!”
 
 
 
 
Joan-Jacme Fénié                                                   
 
 
 
 
_____
TERRAL, Hervé. L’Occitanie en 48 mots, IEO Edicions, 2014, 214 paginas, 14 èuros.
 
 
 
_____
^[1] Vadut en 1946, aqueth bordalés d’origina basca qu’a publicat regularament dens Sud-Ouest, jornau quotidian d’Aquitània (mei las edicions preus departaments de Gèrs, de Charanta e Charanta Maritima) a partir de 1974. Dessenhs politics en presa dirècta sus l’actualitat per la màger part. Qu’arriba a uas quantas 13 000 publicacions… Adara retirat, Iturria que contunha de publicar dens lo suplement de fin de setmana, Le Mag, e dens Sud-Ouest Dimanche.