Äsne Seierstad es jornalista norvegiana. Son libre es tradusit del norvegian al francés per Céline Romand-Monnier. Pensi pas inutil de rendre omenatge als traductors de las òbras en balhant sistematicament lor nom. Aquelas personas que trabalhan dins l’ombra, e tròp sovent dins l’anonimat, son indispensablas a la difusion de las arts e de las idèas a travèrs del monde. Butarem pas la nòstra ingratitud fins a reconéisser pas lor trabalh.
En Afganistan, Äsne Sieirstad seguiguèt pendent sièis setmanas, per l’auton de 2001, l’armada de l’Aligança del Nòrd del comandant Massud dins la seu campanha militara contra los talibans. La jornalista norvegiana dintrèt a Kabol aprèp la fugida dels seminaristas fanatics. Alavetz, agèt l’idèa de demorar qualques meses dins la capitala per se trempar dins l’ambient de la societat afgana. L’espitalitat li foguèt ofèrta per Sultan Quhan, un ric librari de la vila. Aqueste acceptèt de la recaptar lo temps que li agradariá dins la seu familha. I va demorar la prima de 2002. La familha de Sultan Quhan es una familha borgesa que coneis pas la misèria malgrat tres decennis de guèrras (ara ne fa quatre). Gaireben una excepcion dins un Afganistan devastat de tota part e dins cada domeni.
Lo patriarca parla anglés, mas tanben, còp d’astre, la seu primièra molhèr e una de las seus tantas que demòran dins l’ostalada. Atal Äsne Seierstad se va poder banhar dins la complexitat de las relacions umanas al dintre d’una familha afgana rica. Çò que descobrís es l’opression permanenta al dintre del grop familhal. Dins la familha de Sultan Quhan, es Sultan Quan que fa çò que vòl, la pluèja coma lo bèl temps. Sa quita maire a pas drech de paraula. Mas se l’opression es permanenta sus las femnas, o es tanben suls mainatges e, dins una mendra mesura suls òmes quand, dins la familha, son pas cap d’ostal. A legir lo libre d’Äsne Seierstad òm constata que las femnas an pas estatut d’èsser uman estant qu’an pas drech d’exprimir lors sentiments. A de mai, se crompan e se vendon coma de bestial. Quand un òme n’a usada una, ne crompa una autra. Es lo cas dins la familha de Sultan Quhan ont aqueste se torna maridar a cinquanta ans passats. A mai se sa maira, sas tantas e plan solide la seu primièra molhèr son pas d’acòrdi, aquò rai! Lo mèstre d’ostal, que se vòl pasmens letrat e liberal en politica, se crompa una joventa e cadun es pregat de se calar. D’alhors l’òme arrèsta pas de far remarcar qu’es el que noirís l’ostalada. Es una perversion de mai dins las societats extrèmament patriarcalas: las femnas an rarament drech de trabalhar e doncas, forçadament, son completament dependentas dels òmes que las pòdon atal dominar coma o entendon. Malgrat la reprobacion silenciosa e lo patiràs de la primièra femna de Sultan Quhan de véser una autra molhèr dintrar al fogal, aqueste, de mercés a las mors en vigor dins tala societat, va butar son sadisme fins a exigir d’ela que passèsse los anèls novials a son det e al de sa segonda femna. Es aquò o la repudiacion qu’es sinonim de mòrt sociala e plan sovent de mòrt fisica. Doblidèssem pas que sièis meses aprèp lo despart dels talibans, lo divòrci existissiá pas en Afganistan e me demandi se d’uèi existís. En admetent qu’existiguèsse seriá inoperant dins una societat patriarcala coma la qu’es descricha dins aqueste libre.
Dins aquelas societats masclistas solament las femnas pagan per la mòrt tot adultèri. Los crimes sont moneda correnta. Äsne Seierstad conta cossí una femna ligada a la familha de Sultan Quhan foguèt estofada jos un coissin per sos dos fraires. Comble de la perversion dins una societat alienada, es la pròpria maire de la victima qu’es obligada de balhar la senténcia de mòrt e de mandar sos filhs anar assassinar sa filha benaimada. Los òmes, tròp coards per assumir lor malafacha e lor agression van fins a terrorrizar e condicionar las femnas per qu’aquestas endòrsen moralament lo crime. Apèlan aquò un “crime d’onor”.
Dins la societat afgana d’après los talibans (que deviá èsser, ont aquestes regnavan sul país?), las femnas an pas drech a l’amor e l’autora d’escriure: “En Afganistan l’amor a pas res a véser amb la romança, que, plan lo contrari pòt constituir un crime grèu, punit per la mesa a mòrt. Los indisciplinats son assassinats de sangfreg. Quand un dels dos deu endurar la pena de mòrt, sens cap d’excepcion, sempre es la femna”.
L’autora conta cossí la femna afgana, un còp venduda o crompada, es clavada dins l’ostal. “Pòt pas anar far visita a la seu familha quand aquò li agrada, mas unicament quand son òme l’i autoriza. Sa quita familha non li pòt far visita sens n’èsser estada autorizada”. E mai amb la burqa (la tristament famosa gàbia de teissut), a pas drech de sortir sola de l’ostal. De longa deu èsser acompanhada. La situacion de la femna en Afganistan s’es probablament un pauc melhorada desempuèi la fugida dels talibans. Pasmens se cal pas far d’illusion, l’Afganistan d’Hamid Karzai demòra una republica islamica ont l’adultèri es punit per la pena de mòrt. Doblidèssem pas que lo president Karzai sostenguèt un temps lo regim dels talibans.
Aqueste libre d’Äsne Seierstad es un testimoniatge preciós al còr d’una societat arcaïca, brutala, liberticida, ont la tradicion religiosa buta al crime.
Sèrgi Viaule
_____
SEIERSTAD, Äsne. Le libraire de Kaboul. Edicions “Lo libre de pòcha” N°30078, 2004. 350 paginas.
En Afganistan, Äsne Sieirstad seguiguèt pendent sièis setmanas, per l’auton de 2001, l’armada de l’Aligança del Nòrd del comandant Massud dins la seu campanha militara contra los talibans. La jornalista norvegiana dintrèt a Kabol aprèp la fugida dels seminaristas fanatics. Alavetz, agèt l’idèa de demorar qualques meses dins la capitala per se trempar dins l’ambient de la societat afgana. L’espitalitat li foguèt ofèrta per Sultan Quhan, un ric librari de la vila. Aqueste acceptèt de la recaptar lo temps que li agradariá dins la seu familha. I va demorar la prima de 2002. La familha de Sultan Quhan es una familha borgesa que coneis pas la misèria malgrat tres decennis de guèrras (ara ne fa quatre). Gaireben una excepcion dins un Afganistan devastat de tota part e dins cada domeni.
Lo patriarca parla anglés, mas tanben, còp d’astre, la seu primièra molhèr e una de las seus tantas que demòran dins l’ostalada. Atal Äsne Seierstad se va poder banhar dins la complexitat de las relacions umanas al dintre d’una familha afgana rica. Çò que descobrís es l’opression permanenta al dintre del grop familhal. Dins la familha de Sultan Quhan, es Sultan Quan que fa çò que vòl, la pluèja coma lo bèl temps. Sa quita maire a pas drech de paraula. Mas se l’opression es permanenta sus las femnas, o es tanben suls mainatges e, dins una mendra mesura suls òmes quand, dins la familha, son pas cap d’ostal. A legir lo libre d’Äsne Seierstad òm constata que las femnas an pas estatut d’èsser uman estant qu’an pas drech d’exprimir lors sentiments. A de mai, se crompan e se vendon coma de bestial. Quand un òme n’a usada una, ne crompa una autra. Es lo cas dins la familha de Sultan Quhan ont aqueste se torna maridar a cinquanta ans passats. A mai se sa maira, sas tantas e plan solide la seu primièra molhèr son pas d’acòrdi, aquò rai! Lo mèstre d’ostal, que se vòl pasmens letrat e liberal en politica, se crompa una joventa e cadun es pregat de se calar. D’alhors l’òme arrèsta pas de far remarcar qu’es el que noirís l’ostalada. Es una perversion de mai dins las societats extrèmament patriarcalas: las femnas an rarament drech de trabalhar e doncas, forçadament, son completament dependentas dels òmes que las pòdon atal dominar coma o entendon. Malgrat la reprobacion silenciosa e lo patiràs de la primièra femna de Sultan Quhan de véser una autra molhèr dintrar al fogal, aqueste, de mercés a las mors en vigor dins tala societat, va butar son sadisme fins a exigir d’ela que passèsse los anèls novials a son det e al de sa segonda femna. Es aquò o la repudiacion qu’es sinonim de mòrt sociala e plan sovent de mòrt fisica. Doblidèssem pas que sièis meses aprèp lo despart dels talibans, lo divòrci existissiá pas en Afganistan e me demandi se d’uèi existís. En admetent qu’existiguèsse seriá inoperant dins una societat patriarcala coma la qu’es descricha dins aqueste libre.
Dins aquelas societats masclistas solament las femnas pagan per la mòrt tot adultèri. Los crimes sont moneda correnta. Äsne Seierstad conta cossí una femna ligada a la familha de Sultan Quhan foguèt estofada jos un coissin per sos dos fraires. Comble de la perversion dins una societat alienada, es la pròpria maire de la victima qu’es obligada de balhar la senténcia de mòrt e de mandar sos filhs anar assassinar sa filha benaimada. Los òmes, tròp coards per assumir lor malafacha e lor agression van fins a terrorrizar e condicionar las femnas per qu’aquestas endòrsen moralament lo crime. Apèlan aquò un “crime d’onor”.
Dins la societat afgana d’après los talibans (que deviá èsser, ont aquestes regnavan sul país?), las femnas an pas drech a l’amor e l’autora d’escriure: “En Afganistan l’amor a pas res a véser amb la romança, que, plan lo contrari pòt constituir un crime grèu, punit per la mesa a mòrt. Los indisciplinats son assassinats de sangfreg. Quand un dels dos deu endurar la pena de mòrt, sens cap d’excepcion, sempre es la femna”.
L’autora conta cossí la femna afgana, un còp venduda o crompada, es clavada dins l’ostal. “Pòt pas anar far visita a la seu familha quand aquò li agrada, mas unicament quand son òme l’i autoriza. Sa quita familha non li pòt far visita sens n’èsser estada autorizada”. E mai amb la burqa (la tristament famosa gàbia de teissut), a pas drech de sortir sola de l’ostal. De longa deu èsser acompanhada. La situacion de la femna en Afganistan s’es probablament un pauc melhorada desempuèi la fugida dels talibans. Pasmens se cal pas far d’illusion, l’Afganistan d’Hamid Karzai demòra una republica islamica ont l’adultèri es punit per la pena de mòrt. Doblidèssem pas que lo president Karzai sostenguèt un temps lo regim dels talibans.
Aqueste libre d’Äsne Seierstad es un testimoniatge preciós al còr d’una societat arcaïca, brutala, liberticida, ont la tradicion religiosa buta al crime.
Sèrgi Viaule
_____
SEIERSTAD, Äsne. Le libraire de Kaboul. Edicions “Lo libre de pòcha” N°30078, 2004. 350 paginas.
| fffff | fffff | |
| La lucha de las femnas en Afganistan L’Associacion Revolucionària de las Femnas d’Afganistan (RAWA segon sa sigla en anglés) es una organizacion afgana que lucha pels dreches de las femnas e per una societat laïca e democratica. RAWA se definís coma una organizacion sociala e politica independenta de femnas afganas, e mai se compta amb mantes militants òmes, e sa tòca es la participacion de las femnas afganas a las activitats politicas e socialas del país, e aténher un regim democratic, dobèrt a l’egalitat de genre. Son tanben pel desarmament e la fin de la guèrra que patís lo país dempuèi longtemps. La fondèt l’estudianta activista Meena Keshwar Kamal en 1977. Dètz ans puèi la tuèron per sas activitats politicas. Tre alavetz los activistas de RAWA an luchat contra los regims pròsovietic, mujahidin e taliban qu’an governat lo país successivament, e a l’ora d’ara se mòstran fòrça critics amb l’actuala ocupacion estatsunidenca. Redaccion | ||
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari