La premsa turca soslinha qu’es “istorica” la reconeissença del mal causat pendent l’epòca otomana. L’ultrachauvinisme turc acusa lo primièr ministre d’èseer flac davant las pressions exterioras. Armenia reclama a Turquia una condemnacion explicita.

Debat intens sus la portada e sul sens del dòl plangut dimècres passat als armènis de la part del primièr ministre turc, Recep Tayyip Erdoğan, a prepaus del chaple de 1915. Los mèdias turcs e armènis, e los govèrns dels dos païses, se destrian sus l’interpretacion de las paraulas d’Erdoğan, qu’admetèt que los eveniments de fa ara gaireben 100 ans aguèron “de consequéncias inumanas”. Citèt los armènis, que “perdèron lors vidas dins lo contèxt del començament del sègle XX”, e planguèt “lo dòl a lors felens”.
 
Es pas pas abitual qu’un mandatari turc se referisca d’un biais tan clar als masèls que patiguèron los armènis en l’an 1915. Lo 24 d’abril, lo govèrn otoman comencèt de deténer de caps armènis, e pendent los meses seguents expulsèt una bona partida de la populacion armènia de lor país. Los istorians calculan que los chaples e la famina que seguiguèt causèron la mòrt d’aperaquí un milion o un milion e mièg de personas. De faches que lo govèrn armèni, e d’autres govèrns de tot lo Mond, qualifican de genocidi. Aquel mot, Turquia l’a pas jamai volgut emplegar. Erdoğan o a pas fach tanpauc.
 
La premsa turca es d’acòrdi per notar que, totun, los mots del primièr ministre son “istorics” (Today’s Zaman), un “primièr còp en l’istòria” (Cihan) e “un cambiament de mentalitat” (Hürriyet). Son pas estats tant aüroses qualques politicians opausants, dont l’ultrachauvin Partit del Movement Nacionalista (MHP), qu’a acusat Erdoğan de venir flac davant las pressions exterioras, e qu’a pronosticat que lo primièr ministre reconeisserà fin finala qu’aquò foguèt un genocidi. I a de pressions sus Erdoğan dempuèi l’estrange, aquò es vertat —lo president francés, François Hollande, li remembrava dijòus que sos mots “èran pas sufisents”—, mas tanben a l’interior, e en sens contrari: lo chauvinisme turc contunha de s’opausar a admetre que las tuariás foguèron un genocidi.
 
Probable es per aquela rason d’aquí qu’Erdoğan, dins son discors de dòl, introduguèt fòrça nuanças. D’un costat, diguèt que pendent la Primièra Guèrra Mondiala (epòca del genocidi armèni) moriguèron “de milions de personas de totas las religions e etnias”, e metèt en evidéncia que son remembre èra per “totes los ciutadans otomans que perdèron lors vidas, independentament de lors originas etnicas o religiosas”. De l’autre costat, insistiguèt a marcar la diferéncia entre l’Empèri Otoman (jol qual se debanèt lo genocidi) e la posteriora republica kemalista: es “inadmissible” d’emplegar los “eveniments de 1915” coma “pretèxt per [mostrar] d’ostilitat contra Turquia”.
 
 
Armenia considèra que se contunha de negar lo genocidi
 
Las reaccions son estadas tanben contràrias en Armenia. La presidéncia del país caucasenc disiá dijòus que lo messatge d’Erdoğan èra una “manifestacion encara mai sofisticada” de la negacion del genocidi armèni de la part de Turquia. Lo president armèni, Serzh Sargsyan, adreicèt tanben un messatge al país en parlant de còps d’un biais dirèctament contrari al d’Erdoğan. Per exemple, quand definiguèt la Turquia actuala coma “successora de la Turquia otomana”: just lo contrari de la tèsi del primièr ministre turc. En tota logica, çò diguèt Sargsyan, es lo govèrn turc que se deu “pentir” per aqueles “crimes” e “los condemnar”.
 
 
 
 
 
 
Aquesta nòva ven del jornal catalan Nationalia, amb qui Jornalet a un acòrdi de collaboracion.