Se debanèt a l’Assemblada Nacionala francesa lo 3 de junh passat un collòqui sus las lengas nomenadas regionalas, a l’iniciativa de C. Capdevielle, amb l’ajuda dels bretons Urvoas e Molac (sul sit de la FÈLCO i podètz trobar un compte rendut complet).

Doas taulas redondas èran organizadas. Una sus la Carta Europèa, amb J.M. Woerhling, jurista, F. Melin-Soucramenien, jurista, J.P. Massias, professor de drech public, moderaire, D. Costaouec, lingüista, X. North, DGLFLF, e D. Grosclaude, del conselh regional d’Aquitània. L’autra èra sus l’ensenhament: D. Redouté de Div Yezh (associacion dels parents d’escolans bilingües en breton e francés de l’escòla publica) e M.J. Verny (per la FÈLCO e la FLARÈP) representavan l’ensenhament public, A.V. Chapalain (Diwan) e P. Indo (Ikastola) i representavan l’associatiu. Lo deputat P. Molac, ancian president de Div Yezh, moderèt aquel debat.

 
Lo debat sus l’escòla
 
Totes los representants s’acordèron per d’exigéncias de qualitat de la lenga ensenhada, çò que supausa una quantitat sufisenta de mèstres formats. Per totes, la mission de l’escòla es fondamentala per tornar formar de locutors de lengas espotidas per d’annadas de monolingüisme patologic. Lo caractèr dubèrt e formator de l’ensenhament de las lengas regionalas sedusís las familhas, en mai de l’interès cultural et del plaser de renosar de ligams intergeneracionals. L’apòrt del bilingüisme precòç a las capacitats cognitivas dels enfants es pas mai a demostrar… almens per una part informada de la societat.
 
Los representants del public insistiguèron sul ròtle de l’escòla publica per faire créisser lo nombre d’enfants tocats per aquel ensenhament.
 
Per de rasons demograficas: la majoritat dels enfants de França i son escolarizats. Una reconquista de la lenga en societat se deu adreiçar a eles e a sas familhas. Se deu pas contentar de respondre a una demanda de las familhas. Que pòdon demandar, d’espereles, de mond que sa cultura es renegada per de sègles de minoracion? L’escòla publica trabalha pas per de convençuts, mas per convéncer lo mond mantenguts dins lo non-saber.
 
Per de rasons politicas: l’escòla publica a ignoradas —a reprimidas— las lengas de la Republica, quasi dos sègles a-de-reng. Ven a l’escòla de la Republica, en acòrdi amb lo novèl article 75-1 de la Constitucion (“Las lengas regionalas apertenon al patrimòni de França”), de faire viure, ara, aquelas lengas e pas de se repausar sus l’iniciativa privada o associativa, tant eroïca foguèsse aquesta.
 
Las avançadas recentas, los articles novèls de la lei Peillon, devon pas faire oblidar los problèmas:
   

Lo debat sus la Carta

Lo debat sus la Carta pausèt de questions e de problèmas, simbolics e juridics.
 
Sul plan juridic, los juristas s’interroguèron sus la receptibilitat constitucionala de la Carta e mai sul fach que los 39 articles signats per França correspondián mai que mai a çò que se fai ja. Benlèu una lei seriá necita per una vertadièra proteccion qu’arrestèsse lo procès de desparicion de nòstras lengas.
 
Sul plan simbolic: de qu’es aquela França donaira de leiçons a l’internacional, e pas capabla d’aplicar en son dintre la democracia lingüistica e culturala?
 
Son de saludar la plaça facha al debat amb la sala, clafida de mond, e lo nombre d’elegits presents: de deputats e de senators, n’i aviá una vintena, de Le Fur (UMP) a Chassaigne (PCF), en passant per Lassalle (non inscrich), Molac (emparentat UDB) e un grand nombre d’elegits socialistas, mai que mai bretons o aquitans, entre autres Labazée e F. Ispagnac (64), M. Blondin (29), Cresta (66) o Alossery (Nòrd).
 
 
Qualques inquietuds o questionaments
 
Las conclusions d’Urvoas portavan, entre autres, sul ligam entre descentralizacion e lengas regionalas: es una question que per la FELCO es —almens— problematica; e lo recent decopatge que fai sortir Auvèrnha e Lemosin de las regions occitanas es pas per nos rassegurar…
 
Pausèri la question, fòra sesilha, a Urvoas, de la risca de desengatjament de l’estat… Me diguèt que n’i aviá pas… Benlèu, mas aguèsse afortit en tribuna la plaça de nòstras lengas coma patrimòni de la nacion e lo ròtle màger de l’estat dins sa proteccion, seriái estada mai tranquilla…
 
Lo collòqui èra un signe de l’enauçament del debat: s’ausís de mens en mens los plorinejaires (que sa mamet parlava e qu’eles o pòdon pas, pecaire…) o los richonejaires (que vos parlan caçolet o tripons quand parlatz lenga e cultura).
 
Es de dignitat que nòstras lengas an de besonh e, donc, qu’aquel collòqui aja de repercussions en tèrmes d’actes.
 
 
 
 
Maria Joana Verny