Se son accelerats los eveniments en Iraq. Après un decenni en patissent los meteisses problèmas politics, las meteissas luchas partisanas, lo degotament incessant d’atemptats, amb lo meteis malèsser dels que comandavan amb Saddam e que comandan pas pus ara, amb la meteissa prepoténcia e lo meteis autoritarisme de las victimas d’abans que comandan ara... Es vengut sus scèna un movement islamista qu’a ganhat pauc a pauc de poder e de fòrça, a fòrça d’aver trabalhat en de regions alonhadas. La revòlta en Siria li a donat fin finala lo vam necessari per avançar cap a Bagdad. A paucas possibilitats d’i arribar e encara mens de lo prene, mas pas res l’arrestarà dins son ensag d’impausar a la region un regim islamic de tipe medieval.
 
Es vengut grand perque èra luènh de las tropas iraquianas e dels foguièrs d’atencion dels mèdias e de la diplomacia internacionala, que fa d’annadas que fan una lectura ideologica del conflicte, en mai de mesestimar l’enòrma preséncia e l’encara mai granda influéncia de grops coma l’Estat Islamic en Iraq e Siria.
 
Tot es plan confús. Pr’amor d’aquò ai volgut resumir l’informacion sus aquel sicut en partissent d’una seguida de questions que pòdon ajudar a comprene e a metre en perspectiva los eveniments actuals. Quinas son las claus del conflicte? Perqué a esclatat justament ara? Es una guèrra civila de verai? Quin ròtle i jogaràn los curds?...
 
 
Que s’es passat en Iraq aquesta setmana?
 
Aperaquí 3000 milicians de l’organizacion Estat Islamic en Iraq e Siria (ÈIIS) an ocupat la segonda vila d’Iraq e an avançat cap al sud vèrs las vilas que i a sus l’ais nòrd-sud, parallèl al riu de Tigre e que mena a Bagdad.
 
 
Perqué?
 
L’ÈIIS vòl crear un estat islamic dins lo territòri de majoritat sunnita comprés entre Iraq e Siria. De mai, l’enemistat qu’an amb los shiitas los mena a declarar que vòlon far tombar lo govèrn de Damasc e ocupar lo sud del país, ont los shiitas son la majoritat.
 
La presa de la vila de Mossol, al nòrd, lor permet ara d’assetjar la capitala iraquiana dempuèi tres fronts: la vila de Falluja, que contraròtlan dempuèi qualques meses (oèst), Mossol e las vilas coma Tikrit (nòrd) e divèrsas posicions dins la província de Diyala ont consolidan lor preséncia (èst).
 
 
Qu’es aquò l’Estat Islamic en Iraq e Siria?
 
L’Estat Islamic en Iraq e Siria es una organizacion militara islamista, sunnita e violenta que sa bandièra es l’asirança entre las comunautats. Se creèt a partir de la confluéncia de divèrses grops sorgits pendent lo periòde d’ocupacion estatsunidenca. Lo nom original, en arabi, es Estat Islamic en Iraq e Sham. Sham es lo nom popular per nomenar en arabi la region geografica compresa entre Mesopotamia e la Mediterranèa: Liban, Siria, Palestina e Jordania.
 
En un primièr moment, l’ÈIIS foguèt la branca locala d’Al Qaida. Apuèi, se son alonhats de la direccion d’aquela organizacion, plaçada en Afganistan, mas partejan los meteisses objectius de creacion d’un califat islamic e d’asirança contra la rèsta de las comunautats religiosas. En Iraq, lor tòca finala es la percaça o l’assassinat de totes los membres d’aquelas comunautats.
 
Amb l’instabilitat en Siria provocada per l’esclatament de la guèrra civila, transportèron fòrça efectius dins lo país vesin, ont an capitat de consolidar lor preséncia e de governar sus tota la region frontalièra amb Iraq. L’estrategia del grop, per far mal sens èsser tocat, es de fugir los endreches amb mai de preséncia militara, de se far fòrts dins los vilatges e dins los airals alonhats e de lançar una guèrra de guerrilhas amb d’assauts rapids contra l’armada.
 
 
Perqué l’ofensiva s’es producha ara?
 
1. Preséncia dins lo territòri. L’ÈIIS fa d’ans que circula pels environs de Mossol, mas es pas estat fins a fa pauc qu’a consolidat sa preséncia dins las principalas vilas sunnitas de l’oèst. De fach, dempuèi que se creèt, a mantengut sens interrupcion de basas de militars dins l’airal desertic près de Siria, mas jamai aviá pas contrarotlat de vilas grandas.
 
2. Mai de ressorsas. Lo contraròtle geografic e economic de l’èst de Siria a permés a l’organizacion de refortir sa posicion a totes los nivèls. Es venguda mai rica, a capturat fòrça armas de l’armada de Siria e a pogut preparar amb la tranquillitat e totes las ressorsas que li fasián besonh l’assaut de Mossol. Parallèlament, las cridas d’organizacions islamicas a jónher la guèrra contra lo govèrn sirian an atrach de milièrs de musulmans de tot lo Mond qu’an aumentat la capacitat de l’ÈIIS de luchar en de fronts novèls.
 
3. Acòrdi amb las tribus. Dempuèi la casuda de Saddam Husayn, la comunautat sunnita es estada mespresada dels cercles de poder e, quitament, fòrça sunnitas sens cap d’influéncia perdèron lors emplecs coma foncionaris o dins las fòrças de seguretat. Los estatsunidencs poguèron, fa dètz ans, metre fin a un soslevament militar dels sunnitas contra las nòvas autoritats. Mas la situacion politica e lo partiment del poder an pas cambiat brica e los sunnitas fa de meses qu’an représ las caumas e las manifestacions contra lo govèrn de Bagdad.
 
Dins aquel contèxt l’ÈIIS a fach irrupcion amb fòrça vam, e a evitat de donar en Iraq l’imatge d’un grop sanguinari qu’a en Siria, ont perpètra d’atrocitats de tota sòrta contra los membres dels grops rivals. Per aquò se son sarrats de las tribus sunnitas amb la volontat de crear d’alianças e de complicitats. An combatut amb las armas los grops sunnitas partisans del govèrn. Mas un còp que los an vencuts, an anonciat lor volontat de far pas de represalhas ni de tractar cap de sunnita de traite.
 
 
Una guèrra civila a començat?
 
La fugida cap al sud de l’armada, pendent l’arribada de l’ÈIIS a Mossol, a mes Iraq sul ponch de sortida de çò que tre ara podèm nomenar guèrra civila. Uèi, las frontièras del front de guèrra e los limits de la preséncia de las tres grandas fòrças militaras iraquianas coïncidisson practicament amb las frontièras comunautàrias:
 
Al nòrd i a los peshmèrgas, que contraròtlan la region autonòma curda e los airals en defòra d’aquela autonomia poblada per de curds.
 
Lo territòri a l’oèst e al nòrd de Bagdad de majoritat sunnita es contrarotlat per l’ÈIIS.
 
Lo centre e lo sud del país, de populacion shiita, es contrarotlat per las fòrças de seguretat de l’Estat.
 
De mai, pr’amor de l’acòrdi de l’ÈIIS amb las tribus sunnitas, podèm ja afirmar que las tres fòrças militaras e los caps que las dirigisson son los maximals representats de caduna de las tres comunautats majoritàrias.
 
Al delà, amb l’arribada dels milicians shiitas que luchavan en Siria e las nòvas tropas enviadas pel govèrn de l’Iran shiita, la guèrra d’Iraq consolida, cada jorn que passa, lo sieu aspècte sectari.
 
 
Que se passarà lèu en Iraq?
 
1. Se l’armada fa recular l’ÈIIS. Aquò voldriá dire tornar a la situacion iniciala, de fa qualques meses. Pr’amor que cap de las doas partidas a pas mostrat cap de volontat de dialòg, podèm comptar que la situacion tornarà esclatar dins un periòde mai o mens long de temps, en dependent de la capacitat de las tropas iraquianas d’impausar la patz per carrièras per la fòrça, o ben de la capacitat de las autoritats per constrénher amb d’ajudas economicas qualques caps tribals sunnitas. La bona sintonia de l’ÈIIS amb mai d’una fòrça locala sunnita e lo sieu enracinament dins lo territòri fan creire que l’organizacion tendrà sa preséncia dins la region, qué que se passe.
 
2. Se l’armada pòt pas far recular l’ÈIIS. En principi, aquò se passarà pas perque Bagdad compta amb lo sosten logistic d’Iran e pòt arribar a recebre d’ajuda dels Estats Units. De mai, los peshmèrgas pòdon ajudar del nòrd estant. Fin finala, la probabla victòria de l’armada siriana en la guèrra que se debana dins lo país vesin serà una clau per secutar los islamistas dempuèi divèrses fronts e los véncer. Pasmens, los combats pòdon durar tant de temps que qualques unas de las frontièras entre rebèls e govèrn se pòdon consolidar fin finala.
 
Tant dins un cas coma dins l’autre, a tèrme long, tres situacions se pòdon passar:
 
1. La mai probabla: que lo conflicte s’eternize e que los shiitas empleguen lor majoritat demografica per impausar per la fòrça la lor autoritat dins tot lo país. Mai endavant, dins qualque moment de l’istòria, los sunnitas tornaràn prene lo poder per sometre e umiliar los governants de uèi…
 
2. La mai desirabla: que los iraquians s’avisen qu’aquelas frontièras contra las qualas protèstan son, efectivament, artificialas e que foguèron dessenhadas segon lo caprici dels europèus. Doncas, las cal desfar. Aquò implica la creacion d’un estat federal. O ben, l’union de las zònas sunnitas, las meteissas que l’Estat Islamic contraròtla uèi, dins un nòu estat. Es a dire: una autoritat politica e qualques frontièras per cada comunautat.
 
3. La mens probabla e mens desirabla: qu’una comunautat s’impause per las armas sus l’autra d’un biais talament brutal, sanguinari e crusèl que los subrevivents de la comunautat vencuda sián talament pauques e esparpalhats que desaparescan. Çò que sembla una absurditat es çò que se passèt amb de comunautats nombrosas dins lo temps coma los armènis en Turquia, los circassians en Caucàs o la situacion que patisson a l’ora d’ara, tant que legissètz aquesta pròsa, los assirians, los ieziditas e los turcmèns al nòrd d’Iraq, dins la plana de Niniva. O ben los josieus de las montanhas de Iemèn.
 
 
Que faràn los curds?
 
Los curds s’interèssan a eles. Uèi, coma pendent lo sagnós afrontament entre sunnitas e shiitas que se passèt en seguida de la casuda de Saddam Husayn, agachan de luènh un conflicte que, de qualque biais, considèran qu’es un afar intèrne dels arabis.
 
Lo govèrn a de besonh dels peshmèrgas curds per atacar l’Estat Islamic dempuèi divèrses fronts. Mas los curds fa de temps que se son afrontats amb lo govèrn shiita. La tension pogèt quand lo govèrn de la region autonòma curda inaugurèt un oleoducte bastit amb l’ajuda de Turquia per l’exportacion del petròli a travèrs del país vesin.
 
Coma represalha contra aquela accion deliberada dels curds, lo govèrn de Bagdad decidiguèt de quitar de pagar lo percentatge per l’intrada nacionala de la venda de petròli que lor reven. De tot biais, eles se’n foton, perque contunhan de vendre lo petròli extrach dins lor territòri, sens far de comptes amb l’estat.
 
Ça que la, çò mai probable es que los peshmèrgas fagan pression sus l’ÈIIS dempuèi lo nòrd. En contrapartida, totun, es probable que demanden al govèrn de Bagdad de considerar acabada la batèsta pel contraròtle de la vila petrolièra de Kirkuk, que son contraròtle se lo disputan los curds, los arabis e los turcmèns.
 
 
E las autras comunautats?
 
Fugiràn cap a d’autras províncias. Probable per tornar pas.
 
Abans la casuda de Saddam Husayn i aviá dins la vila de Mossol 30 000 crestians. La setmana passada, ne demoravan qualques 3000, que la majoritat an fugit los milicians de l’Estat Islamic. Uèi, la segonda vila d’Iraq es una vila sens crestians pel primièr còp en 1800 ans.
 
Lèu-lèu i demorarà pas tanpauc cap de iezidita dins la region. En una setmana an fugit cap a la region autonòma curda aperaquí 4000 familhas que seguisson la religion pròpria dels curds abans l’islamizacion.
 
A prepaus dels turcmèns, que se concentran dins las vilas qu’environan las grandas vilas del nòrd e qu’un nombre significatiu es shiita, son a l’expectativa de l’avançada de las milícias islamistas. Qualques fonts an ja predich un exòde massís d’aquela comunautat cap a Turquia.
 
 
 
 
 
Jordi Llaonart
Arabista e jornalista especializat en lo mond arabi e l’islam
 
Article traduch del catalan