Lo president de Kiribati declara qu’es segurament tròp tard per salvar lo sieu país. Lo govèrn crompa 20 quilomètres cairats a Fiji per las culturas amb la perspectiva qu’i caldrà benlèu emigrar. Los pronostics son tanben pessimistas per las Illas Marshall. Las Maldivas assajan de protegir lors illas principalas amb de murs.

Del temps qu’a Bonn se celebrava (del 4 al 15 de junh) una conferéncia de la Convencion de las Nacions Unidas sul Cambiament Climatic, Anote Tong, president de las Illas Kiribati dins l’Ocean Pacific, afirmava que, segon las projeccions scientificas, la desaparicion d’aquel país jos la mar sembla inevitabla. Tong afortissiá que, en mai del quite Kiribati, tanben las Illas Marshall, Tuvalu e Maldivas se tròban dins una situacion similara: d’illas abitadas dempuèi de sègles per de pòbles autoctòns, organizats uèi en estats sobeirans. Aquelas illas, d’una nautada fòrça bassa a respècte del nivèl de la mar, s’enfonzan a causa de la pojada de las aigas, provocada pel cambiament climatic. Un cambiament degut a las emanacions incontrarotladas que las produson sustot los païses del Nòrd e d’autres en creissença coma China.
 
 
Cap a la crompa de tèrras mai seguras
 
Los responsables politics de Kiribati (que s’elèva a qualques tres mètres al dessús del nivèl de la mar) an crompat, a 2000 quilomètres de distància, 20 quilomètres cairats de tèrras de l’illa de Vanua Levu, dins la Republica de Fiji. O an fach amb l’idèa immediata de preparar de tèrras cultivablas; mas a tèrme mejan e long, an paur que lors compatriòtas (110 000 personas) se vejan obligats d’i anar emigrar. Actualament, dins lo territòri crompat, s’es desvolopat un programa de produccion agricòla e piscicòla.
 
Las autoritats de las 1100 illas que forman l’archipèla de Marshall riscan d’èsser las primièras obligadas de seguir l’exemple de Kiribati. Las mai de 60 000 personas que forman la comunautat d’aquelas illas son atentivas als pronostics pessimistas de lor president, Christopher Loeak, que dison que la desaparicion de fòrça illas serà lèu un fach, segon el, e en consequéncia lo mond qu’i abitan ara se devon preparar a ne fugir. La construccion de murs per conténer l’aiga es una opcion, mas l’an passat de tempèstas qu’inondèron l’aeropòrt de la capitala, Majuro, en sautar la paret que ja es bastida, mostrèron la dificultat d’aquela solucion.
 
Çò que se passa a Kiribati e Marshall tanben ne fan l’experiéncia d’autres pòbles de la region, qu’abitan dins d’illas que demesisson amb la pojada annuala d’1,2 centimètre de las aigas de l’Ocean Pacific, segon las donadas del Programa de las Nacions Unidas per l’Environament. Dins la majoritat dels cases, totjorn per manca de ressorsas economicas, es impossible de crompar de tèrras alonhadas. Las populacions afectadas començan a donar de signes d’inquietud. Qualques govèrns, coma lo de la Nòva Zelanda o lo de Fiji, an dich que son dispausats a aculhir los que deuràn fugir las illas que s’enfonzan. Mas aquò es pas una question que ten una solucion facila. Lo mes passat, un tribunal neozelandés neguèt la condicion de “refugiat climatic” a un òme de Kiribati que demorava dempuèi d’annadas en Nòva Zelanda. Demièg los arguments dels jutges i aguèt lo de la prudéncia, ja que, se s’acceptèsse lo cas d’aquel òme, sul pic i auriá de milions de personas en situacion similara que poirián reclamar lo drech d’asil. E aquò, evidentament, seriá un problèma de primièr òrdre per la Nòva Zelanda.
 
Es pas solament dins lo Pacific que i a de problèmas aital. Dins lo cas de las Maldivas, un ensemble de 1200 illas situadas dins l’Ocean Indian (amb una altitud mejana de dos mètres al dessús del nivèl de la mar), los dirigents politics an bastit de barrièras per protegir las illas. Male, l’illa qu’i campa la capitala, abitada per aperaquí 100 000 personas, es entièrament encerclada per un mur de contencion. Mas lo govèrn a pas pro de moneda per bastir un mur dins cada illa. Dins d’autras lo govèrn a previst d’i concentrar tota la populacion per la protegir amb de parets mai o mens nautas, segon las necessitats.
 
 
Una diversitat umana en perilh
 
La populacion de totes aqueles territòris se constituís de pòbles distints amb las lors lengas pròprias. Abitadas dempuèi de sègles dins qualques cases e de millennis dins d’autres, aquelas illas an patit la colonizacion de las poténcias occidentalas (del Reialme Unit dins lo cas de Kiribati, d’Espanha e Alemanda en lo de las Illas Marshall, e de Portugal e del Reialme Unit dins lo cas de las Maldivas).
 
Lo pòble de Kiribati parla lo gilbertés, qu’es lenga oficiala amb l’anglés. Lo gilbertés es una lenga del grop micronesian, coma fòrça autras lengas parladas dins lo Pacific, e la granda majoritat de sos locutors vivon a Kiribati, e mai n’i aja tanben dins d’autres païses de la region, resultat d’emigracions recentas.
 
Tanben d’origina micronesiana son los abitants de las Illas Marshall, republica independenta dempuèi 1986, quand se liberèron de la tutèla que los Estats Units i mantenián. La lenga que parla la màger part de la siá populacion es lo marshallés, parent del gilbertés. La lenga marshallesa s’emplega solament a Marshall. Una pichona proporcion d’abitants d’origina nòrd-americana emplegan l’anglés.
 
Las Illas Maldivas, independentas del Reialme Unit dempuèi 1965, an una populacion amb d’originas etnicas divèrsas que parla lo divehi, lenga d’origina indoariana e oficiala del país. L’anglés i es fòrça utilizat pel comèrci e lo torisme e es una lenga preferenciala dins l’ensenhament. Lo divehi, en defòra de las Maldivas, es solament parlat dins l’illa vesina de Minicoy, una possession d’Índia.
 
Lo futur de totes aqueles pòbles e de lors lengas seriá plan incèrt se se perdèsse los territòris ont se son fargats e ont se mantenon vius, gaireben de manièra exclusiva.
 
 
 
Aqueste article es traduch del jornal catalan Nationalia, amb qui Jornalet a un acòrdi de cooperacion.