Al moment de la Felibrejada de Pontac de mai de 1911, manisfestacion dedicada al poèta Vincenç de Batalha, Joan-Batista Vegaria declama en public son primièr poèma. A dètz e nòu ans. Aquel poèma es una òbra de circonstància, coma se fasiá sovent alara. Es bonament titolat Òda per Vincenç de Batalha. De fach, un panegeric adreiçat al poèta pontaqués recentament desaparegut. Totes los luòcs comuns felibrencs se retròban dins aquesta òbra d’onze estròfas de sièis vèrses caduna. Quand òm n’arriba a cima, òm se ditz qu’auriam fach amb plan mens. S’i rescontra, plan solide, lo laus del novelari a l’ainat mas tanben la descripcion d’un país idillic. Sabètz ben! Lo meteis contengut que lo dels imnes als vilatges: “Mas pradas pus floridas que totas las autras pradas; mon solelh pus lusent que totes los autres solelhs; mon cloquièr pus naut que totes los autres cloquièrs; sens comptar las pastorèlas pus graciosas que totas las autras pastorèlas, etc.” En un mot, aquela poesia es, forçadament, datada. Mas, mas quitas primièras poesias son pas elas tanpauc capitadas e me maini, amb la reculada de qualques decennis, que son ja datadas (e mai s’an pas encara un sègle). Se per certans costats las poesias de Joan-Batista Vegaria pòdon paréisser vielhanchonas, aquò vòl pas dire que sián completament ininteressantas. E mai aquesta primièra òda, se demòra convencionala, ne carreja pasmens un fais d’emocions de totas menas. Lo jove autor que legís ja desempuèi bèl briu La votz de la tèrra fasiá una polida lenga, quasi esporgada de tot francisme.
Joan-Albèrt Trolhet qu’es l’autor d’aquesta biografia nos balha tota l’òbra del poèta. I manca pas una sola pèça. Es un libre grandàs de 380 paginas. Un obratge complet sus la vida e sus l’òbra de Joan-Batista Vegaria nascut a Benejac en Biarn. Una soma que representa mantas annadas de trabalh. Damatge que lo volum pòrte pas mai d’entresenhas sul biograf. La sola causa que se pògue saber d’el es que, coma lo poèta qu’estudièt, es de Benejac.
Una causa es, ça que la, de regretar per aqueste libre: los poèmas son balhats dins lor escritura originala. Sabi ben que d’unes mancaràn pas de parlar del respècte per la lenga de l’autor. Qualques còps lo respècte a bona esquina. Ieu ai la flaquesa de pensar que se serián ameritats de paréisser tanben dins lor vestit grafic nacional. Me sembla qu’auriá facilitat la lectura a totes los occitans puslèu que de s’adreiçar sonque als gascons. Benlèu que l’autor e l’editor i an pensat e qu’an fòragetat l’idèa per aumentar pas un volum que ja fa 380 paginas? A mon vejaire seriá pas una rason sufisenta. Lo confòrt d’una lectura aisida de la poesia s’ameritava plan un vintenat de paginas de mai. Las arts an besonh d’ample e —quand es possible— lo lor cal pas mercandejar.
Pus tard, Joan-Batista Vegaria va publicar dins La votz de la tèrra una poesia remirabla e remarcada, La lua. Se pòt dire qu’es an aqueste moment que lo jove autor espelís vertadièrament al bèl mitan de la letras occitanas de l’epòca. Aquesta pèça es modèrna e intemporala. Mai de cent ans aprèp sa creacion, fa encara gaug de la legir e de la tornar legir. Un plaser que probablament se renovelarà per lo que la tornarà legir dins cinc cents ans. N’es atal de las òbras imperidoiras.
Aquela biografia, camin fasent, de mercés a las correspondéncias entretengudas per Joan-Batista Vegaria, nos apren que Simin Palai es, en 1911, dins la nostalgia languissenta de la lenga. A pas cap de vision politica de la situacion d’aculturacion dins la quala es forçat e tengut lo pòble occitan. Simin Palai, nimai es pas lo sol a l’epòca, a pas cap de consciéncia politica. Coma totes los felibres, es tot bèl just se demanda umilament als politicians franchimands de far una pichona plaça a la lenga occitana dins l’ocean de la lenga francesa.
A prepaus de correspondéncia, cal precisar qu’aqueste obratge clau la quasi totalitat de las correspondéncias entre Joan-Batista Vegaria e Simin Palai d’un costat e d’autre latz del jove autor amb l’autre grand aparaire biarnés de la lenga qu’es Miquèu de Camelat. Res que per aquestes escambis epistolars, l’obratge biografic de Joan-Albèrt Trolhet es preciós per totes los istorians de la literatura occitana. Totes los “arqueològs” de las letras occitanas, per los que sabon butinar, ne faràn lor mèl.
D’unes dels escriches de Joan-Batista Vegaria son presentats per Joan-Albèrt Trolhet coma essent de contes. A mon vejaire son de pèças literàrias qu’an pas res a véser amb los contes tradicionals. Son puslèu de racontes creats en partent d’observacions de personatges coneguts o de situacions viscudas. Lo poèta aviá tanben l’engèni de crear d’istòrias e de las contar. Aquelas pèças èra fachas per èsser declamadas en public. Ça que la, seriá malaisit e quitament imprudent de las tornar prene d’uèi. Son ara datadas. Pasmens demòran de testimoniatges literaris de la debuta del sègle XX. Un periòde ont cada mes una invencion tecnica novèla espelissiá.
Collaborador fidèl a La votz de la tèrra, Joan-Batista Vegaria i porgissiá qualques galejadas, qualques nhòrlas. Èran, sensat, destinadas a distraire un bocinèl los legeires. Benlèu a los far rire. Pasmens, sauriái pas dire se l’umor, doas guèrras mondialas passadas, a cambiat o s’alavetz som ieu que soi constipat, mas francament aquestas galejadas m’an rarament fach sorire. Escart temporal o escart cultural? La cultura occitana d’uèi es forçadament pas la meteissa que la de 1900. Una rason de mai per, de quand en quand, tornar montar lo temps.
Aquesta biografia de Joan-Batista Vegaria per Joan-Albèrt Trolhet nos balha en filigrana l’estat del movement de resisténcia occitana en Biarn a la tota debuta del sègle XXn. Aqueste es dominat per las doas personalitats tutelaras que son Miquèu Camelat e Simin Palai e lor setmanièr La votz de la tèrra. Aquel periodic sembla d’èsser plan legit. S’arrestèt de paréisser pas qu’a la debuta de la guèrra de 1914. Una guèrra per tornar recuperar e sometre Alsàcia e atal permetre a l’imperialisme francés de crebar dins l’uòu tota velleïtat de liberacion en Occitània coma en Bretanha o endacòm mai. La sagnada de 14-18 va aflaquir irremediablament Occitània. Quand lo poèta Joan-Batista Vegaria, a 23 ans, es sacrificat sus l’autar del fanatisme francés, es aitant de perdut per nòstra pàtria e aitant de ganhat per l’opressor. Causa coneguda e repetida siá!
Joan-Batista Vegaria es estat victima dels butaguèrras. Tot lo crime de l’imperialisme francés foguèt de s’acaparrar de la província alemanda d’Alsàcia al prètz de milions de mòrts (res es pas jamai pro car pagat per la “grandor de França”). Aquel crime es resumit per aquesta biografia: l’immolacion d’un jove a 23 ans. Aquò se sap ben pro, Occitània va pagar al mèstre lo prètz de sa docila somission. Aqueste quiti Joan-Batista Vegaria, pr’aquò arderós aparaire de la lenga occitana, se va daissar encloscar per la propaganda revengista instillada per l’expansionisme francés. Se va anar sacrificar. Lo maquiavelisme de l’imperialisme a jogat a plen: recuperar Alsàcia jos sa frulla de mercés a la sang dels còrses, dels bretons e dels occitans. Atal va desaparéisser un jove òme qu’auriá pogut venir un grand escrivan universal e un valent resistent occitan.
Mas qual èra vertadièrament Joan-Batista Vegaria? Qual èra aquel poèta capable d’escriure “jos una pluèja d’obuses” coma o a escrich Joan- Albèrt Trolhet dins lo libre? Degun o saurà pas jamai que lo jove occitan foguèt emportat d’ora dins lo chaple grand. Quand cresètz que vos demòra pas res pus, si ben, demòran encara los mots. Los mots que vos empachan —pas qu’un temps— de venir baug. Atal Joan-Batista Vegaria, un gredon e un tròç de papièr en pòcha, va capitar una temporada a passar entre las balas. Mas un jorn arribèt que lo dieu protector dels poètas, probablament ocupat a quicòm mai… Fotuda guèrra, fotuda umanitat desprovesida de paratge… 1914-2014, cent ans aprèp, la memòria occitana sagna encara!
Joan-Albèrt Trolhet es un saberut en literatura. Sovent, dins aquesta biografia de Joan-Batista Vegaria, passa d’un autor a un autre. Pasmens, fa sovent referéncia als escrivans franceses e rarament als literators occitans. Damatge. Ne demòra pasmens qu’avèm aquí una brava contribucion a l’istòria de la literatura occitana. Avís als amators, e los sabi nombroses.
Sèrgi Viaule
_____
TROLHET, Joan-Albèrt. Joan-Batista Vegaria [Joan-Baptista Bégarie]. Edicions Princi Negue/dels Regionalismes, 2012. 380 paginas.
Joan-Albèrt Trolhet qu’es l’autor d’aquesta biografia nos balha tota l’òbra del poèta. I manca pas una sola pèça. Es un libre grandàs de 380 paginas. Un obratge complet sus la vida e sus l’òbra de Joan-Batista Vegaria nascut a Benejac en Biarn. Una soma que representa mantas annadas de trabalh. Damatge que lo volum pòrte pas mai d’entresenhas sul biograf. La sola causa que se pògue saber d’el es que, coma lo poèta qu’estudièt, es de Benejac.
Una causa es, ça que la, de regretar per aqueste libre: los poèmas son balhats dins lor escritura originala. Sabi ben que d’unes mancaràn pas de parlar del respècte per la lenga de l’autor. Qualques còps lo respècte a bona esquina. Ieu ai la flaquesa de pensar que se serián ameritats de paréisser tanben dins lor vestit grafic nacional. Me sembla qu’auriá facilitat la lectura a totes los occitans puslèu que de s’adreiçar sonque als gascons. Benlèu que l’autor e l’editor i an pensat e qu’an fòragetat l’idèa per aumentar pas un volum que ja fa 380 paginas? A mon vejaire seriá pas una rason sufisenta. Lo confòrt d’una lectura aisida de la poesia s’ameritava plan un vintenat de paginas de mai. Las arts an besonh d’ample e —quand es possible— lo lor cal pas mercandejar.
Pus tard, Joan-Batista Vegaria va publicar dins La votz de la tèrra una poesia remirabla e remarcada, La lua. Se pòt dire qu’es an aqueste moment que lo jove autor espelís vertadièrament al bèl mitan de la letras occitanas de l’epòca. Aquesta pèça es modèrna e intemporala. Mai de cent ans aprèp sa creacion, fa encara gaug de la legir e de la tornar legir. Un plaser que probablament se renovelarà per lo que la tornarà legir dins cinc cents ans. N’es atal de las òbras imperidoiras.
Aquela biografia, camin fasent, de mercés a las correspondéncias entretengudas per Joan-Batista Vegaria, nos apren que Simin Palai es, en 1911, dins la nostalgia languissenta de la lenga. A pas cap de vision politica de la situacion d’aculturacion dins la quala es forçat e tengut lo pòble occitan. Simin Palai, nimai es pas lo sol a l’epòca, a pas cap de consciéncia politica. Coma totes los felibres, es tot bèl just se demanda umilament als politicians franchimands de far una pichona plaça a la lenga occitana dins l’ocean de la lenga francesa.
A prepaus de correspondéncia, cal precisar qu’aqueste obratge clau la quasi totalitat de las correspondéncias entre Joan-Batista Vegaria e Simin Palai d’un costat e d’autre latz del jove autor amb l’autre grand aparaire biarnés de la lenga qu’es Miquèu de Camelat. Res que per aquestes escambis epistolars, l’obratge biografic de Joan-Albèrt Trolhet es preciós per totes los istorians de la literatura occitana. Totes los “arqueològs” de las letras occitanas, per los que sabon butinar, ne faràn lor mèl.
D’unes dels escriches de Joan-Batista Vegaria son presentats per Joan-Albèrt Trolhet coma essent de contes. A mon vejaire son de pèças literàrias qu’an pas res a véser amb los contes tradicionals. Son puslèu de racontes creats en partent d’observacions de personatges coneguts o de situacions viscudas. Lo poèta aviá tanben l’engèni de crear d’istòrias e de las contar. Aquelas pèças èra fachas per èsser declamadas en public. Ça que la, seriá malaisit e quitament imprudent de las tornar prene d’uèi. Son ara datadas. Pasmens demòran de testimoniatges literaris de la debuta del sègle XX. Un periòde ont cada mes una invencion tecnica novèla espelissiá.
Collaborador fidèl a La votz de la tèrra, Joan-Batista Vegaria i porgissiá qualques galejadas, qualques nhòrlas. Èran, sensat, destinadas a distraire un bocinèl los legeires. Benlèu a los far rire. Pasmens, sauriái pas dire se l’umor, doas guèrras mondialas passadas, a cambiat o s’alavetz som ieu que soi constipat, mas francament aquestas galejadas m’an rarament fach sorire. Escart temporal o escart cultural? La cultura occitana d’uèi es forçadament pas la meteissa que la de 1900. Una rason de mai per, de quand en quand, tornar montar lo temps.
Aquesta biografia de Joan-Batista Vegaria per Joan-Albèrt Trolhet nos balha en filigrana l’estat del movement de resisténcia occitana en Biarn a la tota debuta del sègle XXn. Aqueste es dominat per las doas personalitats tutelaras que son Miquèu Camelat e Simin Palai e lor setmanièr La votz de la tèrra. Aquel periodic sembla d’èsser plan legit. S’arrestèt de paréisser pas qu’a la debuta de la guèrra de 1914. Una guèrra per tornar recuperar e sometre Alsàcia e atal permetre a l’imperialisme francés de crebar dins l’uòu tota velleïtat de liberacion en Occitània coma en Bretanha o endacòm mai. La sagnada de 14-18 va aflaquir irremediablament Occitània. Quand lo poèta Joan-Batista Vegaria, a 23 ans, es sacrificat sus l’autar del fanatisme francés, es aitant de perdut per nòstra pàtria e aitant de ganhat per l’opressor. Causa coneguda e repetida siá!
Joan-Batista Vegaria es estat victima dels butaguèrras. Tot lo crime de l’imperialisme francés foguèt de s’acaparrar de la província alemanda d’Alsàcia al prètz de milions de mòrts (res es pas jamai pro car pagat per la “grandor de França”). Aquel crime es resumit per aquesta biografia: l’immolacion d’un jove a 23 ans. Aquò se sap ben pro, Occitània va pagar al mèstre lo prètz de sa docila somission. Aqueste quiti Joan-Batista Vegaria, pr’aquò arderós aparaire de la lenga occitana, se va daissar encloscar per la propaganda revengista instillada per l’expansionisme francés. Se va anar sacrificar. Lo maquiavelisme de l’imperialisme a jogat a plen: recuperar Alsàcia jos sa frulla de mercés a la sang dels còrses, dels bretons e dels occitans. Atal va desaparéisser un jove òme qu’auriá pogut venir un grand escrivan universal e un valent resistent occitan.
Mas qual èra vertadièrament Joan-Batista Vegaria? Qual èra aquel poèta capable d’escriure “jos una pluèja d’obuses” coma o a escrich Joan- Albèrt Trolhet dins lo libre? Degun o saurà pas jamai que lo jove occitan foguèt emportat d’ora dins lo chaple grand. Quand cresètz que vos demòra pas res pus, si ben, demòran encara los mots. Los mots que vos empachan —pas qu’un temps— de venir baug. Atal Joan-Batista Vegaria, un gredon e un tròç de papièr en pòcha, va capitar una temporada a passar entre las balas. Mas un jorn arribèt que lo dieu protector dels poètas, probablament ocupat a quicòm mai… Fotuda guèrra, fotuda umanitat desprovesida de paratge… 1914-2014, cent ans aprèp, la memòria occitana sagna encara!
Joan-Albèrt Trolhet es un saberut en literatura. Sovent, dins aquesta biografia de Joan-Batista Vegaria, passa d’un autor a un autre. Pasmens, fa sovent referéncia als escrivans franceses e rarament als literators occitans. Damatge. Ne demòra pasmens qu’avèm aquí una brava contribucion a l’istòria de la literatura occitana. Avís als amators, e los sabi nombroses.
Sèrgi Viaule
_____
TROLHET, Joan-Albèrt. Joan-Batista Vegaria [Joan-Baptista Bégarie]. Edicions Princi Negue/dels Regionalismes, 2012. 380 paginas.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Que cau escríver "Vegaria". Segon lo diccionari de Simin Palai: "begarie,-guerie; sf. — Viguerie. V. . N. de p. . Mercés per aquesta recension. Vegaria qu'ei un deus grans poètas de la Renavida felibrenca gascona.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari