Fa qualques setmanas, avèm dobèrt una campanha per vos convidar a pausar vòstras questions a l’Estivada, sus sas accions, son foncionament. Avèm recampat çò qu’avèm recebut, avèm fach coïncidir las questions similaras en grandas unitats e vos liuram uèi lo resultat, amb nòstras responsas!

En qué consistís l’Estivada? Qual prepaus defend? Quala es sa tòca?
 
Per far un primièr gra de responsa, diriam que l’Estivada es un festenal, tot simplament. Es a dire un eveniment cultural qu’obesís a tres unitats, un pauc coma lo teatre classic: de luòc, de temps e d’accion. Lo luòc es per nosautres la vila de Rodés, lo temps es 4 a 5 jorns (depend de las annadas). E “l’accion”, lo prepaus del festenal, çò que defend, sa linha directritz que va dictar la programacion e lo contengut tot de l’Estivada, es la “cultura occitana”. I botam de verguetas e un fum de precaucions, perque la definicion n’es pas gaire clara e fòrça subjectiva. Lo sostítol de l’Estivada ditz “Festenal Interregional de las Culturas Occitanas”, al plural, per çò que i reconeissèm la diversitat, la pluralitat de senses, de percepcions, concernissent una lenga qu’aguèt pas jamai de termièras claras e que foguèt pas jamai aquela d’un estat establit, e que doncas pòt portar mai d’una cultura, mai d’una identitat. Diguèrem ja pel passat qu’èrem mai “drech del sòl” que “drech de la sang”, e consideram doncas que l’occitan es una causida, personala e conscienta, en mai d’aquò, una causida pas forçadament evidenta, tant es pauc socializat a l’ora d’ara. Nòstre ròtle d’operator cultural, de difusor, que nos es d’alhors reconegut per las collectivitats que nos sostenon (en començar per las regions) es doncas d’ofrir una plaça, de far conéisser la “creacion d’expression occitana”. Per aquò, la gròssa majoritat dels artistas programats s’exprimisson, a un moment o un autre, en lenga d’òc. En defòra de la programacion, l’Estivada ofrís un espaci d’expression a totes los festenalièrs e fa partida dels sols moments e dels sols luòcs dins l’annada ont se pòt ausir, legir e parlar occitan cap e cap, e ont aquò sembla un minimum normal, quora lo demai de l’annada la preséncia de la lenga es reducha, e mai absenta. La tòca de l’Estivada es eminentament culturala, dins totes los senses del tèrme. Balham d’aisinas a la disposicion del mond per ajudar a la reflexion, a la remesa en question de sas certesas, a la construccion de l’identitat de cadun e a l’escambi e a la discussion amb los autres, botam en lutz e en espaci çò que d’ordinari es amagat dins un recanton. La programacion musicala es importanta, evidentament, mas lo costat “forum”, lo fach qu’un fais d’associacions occitanas sián representadas, tanplan coma de causas mai ambiciosas, coma una programacion literària, de poesia, d’arts, es egalament important. Çò que volèm, es mostrar un escapolon representatiu de çò que se pòt far en occitan, a l’encòp als curioses coma als que se’n noirisson prigondament.
 
 
Es encara util de defendre una lenga e una cultura que son a se morir?
 
Se fasiam lo compte de las causas utilas dins la vida aicibàs, auriam lèu fach lo torn! Aürosament, los òmes qu’an de besonhs naturals de satisfar an tanben de besonhs culturals. E sèm aquí per aquò! L’“identitat” es pas forçadament una grossieretat per nosautres, sembla puslèu una necessitat, e totes que sèm avèm d’identitats, sovent multiplas, los luòcs ont vivèm n’an tanben, e es aital de cada causa que costejam. L’occitan, e tot çò que pòt voler dire lo mot, es una d’aquestas compausantas identitàrias, a la disposicion d’aquel que la voldrà plan far sieuna, e sens la quala l’umanitat seriá irremediablament mai paura. De fach, es pas en granda forma. Mas, e val lo còp de se batre per de causas que son pas en dangièr, fin finala? Tant que podèm crear, mostrar que se pòt far de causas en occitan, contunham. E, vist de l’Estivada, avèm de rasons d’èsser optimistas: lo festenal recampa totjorn un pauc mai de mond, tocats de près o de luènh per çò que l’occitan es encara en mesura de fargar. Tant que tot aquel mond contunharàn de donar una plaça a l’occitan, serà util, tot simplament.
 
 
Cossí causissètz los artistas programats? Quals son los critèris?
 
Lo critèri principal es de s’exprimir en occitan. Pas forçadament a cent del cent, sèm conscients qu’es un encaminament complicat, e cada occitanofòn viu ara en situacion de bilingüisme o de plurilingüisme, e qu’es plan aquò sa relacion de normalitat amb la lenga. En tot cas, l’occitan deu èstre present. Pasmens, coma volèm pas èstre barrats e replegats, nos arriba cada an de programar d’artistas que son pas occitans o, e mai, que s’exprimisson pas normalament en occitan. Aital, d’artistas catalans son convidats cada an, per la rason que las doas lengas e las doas culturas son fòrça pròchas, e an bravament de causas de nos aprene en nos mostrant cossí eles se servisson de lor lenga dins la creacion actuala. E al revèrs. En defòra del cas catalan, nos es arribat de recebre de bretons, de salentins, de berbèrs, d’asturians que vivon a pauc près las meteissas causas que los occitans e an lo meteis rapòrt a lor lenga, qu’es parièrament minoritària dins lor país, amb de tractaments estatals diferents ça que la. Consideram qu’es totjorn interessant d’anar veire çò que se fa alhors, e que la bastison d’un discors senat sus la diversitat se pòt far sonque amb l’usatge d’aquesta diversitat. Globalament, çò que nos interèssa, pels catalans coma pels autres, es de téisser un malhum finament sarrat, de tendre o tornar tendre de ligams culturals naturals, per que l’occitan se pèrda pas la connexion amb lo demai del Mond. Aquò explica la preséncia esporadica d’artistas coma Zebda per exemple, un grop famós que canta mai que mai en francés e pas brica en occitan. Sos membres aguèron ja l’ocasion de dire que se sentissián occitans e l’Estivada foguèt lo luòc e lo mejan ideal d’explicitar aquela relacion.
 
De mai, la programacion dèu èstre cada an lo miralh de l’espaci occitan. Es sosentendut qu’avèm de programar d’artistas venguts de totes los parçans de lenga occitana, e es tanben aquò que va justificar l’investiment de las collectivitats dins un projècte interregional qu’es e vòl èsser l’Estivada. Es doncas necessari, compte tengut de la talha de l’espaci, d’aver de bons relèus un pauc pertot, de se téner al fil de çò que se fa en Bearn coma a Marselha o en Auvèrnhe e d’equilibrar la programacion de l’Estivada segon aquestas donadas. Çò qu’es pas aisit d’alhors, qu’existís una fòrta disparitat en tèrmes de creacion culturala occitana, segon los territòris, e d’unes son mai productius que d’autres.
 
Enfin, l’Estivada es una grasilha de programacion, coma cada festenal. Dispausam d’un nombre donat de salas e d’espacis que los espectacles pòdon ocupar e lo nòstre trabalh, finalament lo mai complicat, es de botar lo(s) bon(s) artista(s) al bon moment dins lo luòc que lor correspond melhor. Avèm totjorn de demandas de totòm, un pauc, per passar sus l’empont mai bèl de l’Estivada, perque un se pensa qu’es el qu’a lo mai de visibilitat, mas del nòstre ponch de vista i a de cases ont seriá pas brica un present fach a l’artista!
 
Pragmaticament, nos disèm que val mai un concèrt ben capitat a l’MJC de Rodés qu’un de mancat sus l’empont bèl. Aquò dich, nos arriba de prene de riscas a respècte d’aquò, nos arriba tanben de tòrcer aquesta grasilha un pauc rigida (que la majoritat dels luòcs qu’ofrissèm depend de l’implantacion del festenal) per capitar a far passar de formas, d’estils, en brèu d’artistas que sens aquò aurián de mal de trobar la plaça ideala a l’Estivada, mentre que seriá legitim qu’i passèsson.
 
 
Qu’es lo budget de l’Estivada? Cossí se despartís?
 
L’Estivada fonciona amb d’argent public, doncas son de causas que se pòdon dire. Sens rintrar tròp dins los detalhs, que seriá fòrça complicat de destriar! En tèrmes de recèptas, l’Estivada se vei acordar entre 350 000 e 400 000 èuros de subvencions publicas per de collectivitats, demest las qualas la vila de Rodés (la mai gròssa rintrada), totas las 8 regions occitanas (a d’escalas de participacion variadas), lo Ministèri de la Cultura (per l’intermediari de la DGLFLF). Segon las annadas, nos arriba de recebre de moneda d’alhors, d’Euròpa o, coma en 2013, del Senat, que palliava lo desengatjament del conselh general d’Avairon. De nosautres meteisses arribam a generar a pauc près 100 000 èuros de fons pròpri, amb las begudas, la restauracion e qualques autras pichòtas causas. En despensas, çò artistic nos còsta 80 a 110 000 èuros; parièr per la tecnica, pagam entre 40 e 70 000 èuros en albergaments e presa en carga, 50 000 èuros en comunicacion, 100 000 èuros en despensas d’organizacion (salaris, cargas, seguretat, asseguranças...); demòran un pauc mens de 100 000 èuros despartits entre despensas generalas e los apòrts per la restauracion e las begudas. Las forquetas de valors son degudas al fach que, d’an en an, i a de reequilibratges permanents, e de constrenchas exterioras qu’obligan a aumentar o demenir tal o tal pòst de despensa. Lo budget general de l’Estivada es, o auretz calculat, a l’entorn de 550 000 èuros.
 
Se vos pren l’enveja de comparar amb d’autres festenals (podètz per exemple legir lo trabalh d’Emmanuel Négrier, sociològ, especialista dels festenals), cal saber que l’Estivada es, per cada pòst, dins las mejanas del sector. Manca un: lo taus de recèptas pròprias, inferior, que ven evidentament del fach que lo festenal es gratuit.
 
L’Estivada se dobrís regularament a d’autras culturas, amb d’artistas programats que son pas occitans. Qual rapòrt avètz amb eles? Se contribuisson a far conéisser alhors la cultura occitana?
 
O avèm dich, efectivament l’Estivada convida regularament (cada an quitament) d’artistas que venon pas d’Occitània. O vesèm totjorn coma un escambi cultural, necessari per çò que permet a l’occitan de trobar e plaçar sa votz e son resson dins la polifonia mondiala. Se convidam un breton, esperam que cante en breton, lo volèm pas desnaturar e lo far cantar en occitan, çò que seriá fin finala plan artificial e superficial. Mas daissam la pòrta dobèrta per aquò far. En 2010 per exemple, lo cantaire berbèr Idir aviá mesclat lo berbèr amb l’occitan dins la musica de Se Canta, un vertadièr pas de cap a son public mestissat d’aquel jorn. Nos en sovenèm encara e li sèm reconeissents per aqueste present. Zebda o Mauvais Sort (grop quebequés), que cantan totes dos en francés, se son ça que la permés de saludar lo public en occitan. E en defòra de l’empont, los membres de Zebda declarèron dins la premsa lor estacament a l’occitan e sas valors, Mouss e Hakim contèron lor enfança dins una bòria avaironesa ont ausissián plan sovent lo patois... son de marcas de sosten (e un sosten de pes) que son tras qu’importantas. Natacha Atlas, passada en 2009, diguèt tanben a la premsa (èra a La Setmana) que li agradava la musica de la lenga, que voliá trabalhar dessús. L’an passat, tanlèu arribats, los membres de Sud Sound System (que malastrosament poguèron pas jogar per causa d’auratge) s’entrevèron de saber ont èran arribats, qu’èra aquesta lenga, s’èra plan parlada, que semblava, agachèron un long moment la mapa d’Occitània... eles que venon de l’extrèm sud d’Itàlia e que vivon lo rapòrt a lor dialetto de biais totalament descomplexat. Tot aquò son d’anecdòtas, segur, pasmens vòl dire que l’occitan se passeja per lo Mond, dins la valisa dels artistas qu’un jorn passèron a l’Estivada...
 
 
Se l’Estivada se poiriá dobrir a d’autras formas d’expression artistica? Per exemple damandar a d’artistas de far son aficha?
 
Sèm pas barrats! Çò que volèm pas far per l’aficha, seriá una mena un concors ont lo ganhant auriá la fiertat de veire son trabalh causit per sola recompensa. Una aficha es un trabalh, e un trabalh d’artista, que se deu remunerar a sa justa valor. Es mai que mai per çò que, fins aquí, aviam pas de budget de dedicar a aquò ni un minimum de competéncias en intèrne qu’o faguèrem pas, mas podèm pas dire que i avèm pas jamai pensat. Un jorn o l’autre, i arribarem. Començam, tre aqueste an, de bolegar un pauc nòstra reflexion sus las arts visualas, aquò poiriá èstre, encoblat amb una programacion de meteis escantilh, un dels resultats d’aquesta reflexion. Fins ara, s’èrem pas sentits, onèstament, pro competents per trabalhar sus aquò mas es una enveja qu’es presenta. L’arribada del Musèu Solatges al costat de nosautres, a Rodés, nos buta un pauc a nos i interessar, segurament que dins las edicions venentas serem mai en estat d’avançar de causas. La question que nos tafura uèi es, per començar: “S’existisson d’arts occitanas?” Nosautres que trabalham amb d’artistas que fan resclantir la lenga, aquí una question que nos bolega dins nòstras certesas, e tan melhor!
 
 
Ont son las femnas? N’i a pas gaire dins la programacion. Totun se parla plan de qualqu’un coma Alidé Sans d’aquesta passa, qu’en mai d’aquò s’atròba qu’es jove.
 
Pecaire! Es vertat que i a pauc de femnas dins la programacion de l’Estivada, e mai s’ensajam totjorn de nos avisar d’aquela question. Lo problèma es que de còps que i a sèm pas que lo miralh de la creacion, pas lo mortièr o lo motor, e se i a pauc de femnas a l’Estivada, es que i a pauc de femnas representadas dins la creacion culturala occitana tot cort. Son de questions que se pausan e a las qualas poiriam e voldriam ben participar. Tocant Alidé Sans, evidentament seguissèm lo percors d’aquela jove cantaira aranesa, e sèm dispausats a la programar. De fach, l’aviam ja contactada... Mas que volètz, arribam pas a far passar totòm cada an e aquò vos demanda un pauc de paciéncia, ne sèm conscients! Çò qu’es un bon signe fin finala, aquel d’aquí que, de creacion occitana, n’i a encara en massa, e n’i a encara a venir!
 
 
 
 
La còla de l’Estivada